چکیده:
در مانویّت، همانند نظامهای گنوسی پیشین، واژۀ مسیح (در یونانی: «تدهینشده») و عیسی مسیح به روشهای گوناگون استفاده میشد؛ البتّه [مسیح و عیسی مسیح] نسبت به واژۀ عیسی به تنهایی، کاربردی کمتر داشت. فهم مناسب از لقب مسیح، تنها در کنار نام عیسی حاصل میشود؛ در نتیجه، اینجا به گونهای کوتاه، به بررسی نام عیسی خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
از سویِ دیگر، در آموزههایِ گنوسی، برایِ جداسازیِ عیسایِ زمینی؛ [یعنی] مردی به نامِ عیسی اهلِ نازارِث (Nazareth)، از مسیحِ آسمانی/ رهاییبخشِ لاهوتی، گرایشی فراوان هست؛ تمایزی که پیشتر در جامعۀ یهودی ـ مسیحیِ اِلْخَسایی (Elchasaite)، از آن خبر داده شده بود؛ جامعهای که مانی [در آن] با این باور پرورش یافت که عیسایِ آسمانی درونِ خاک و آب، در عذاب است.
در مانویّت، نگرشِ مسیحیّتْ نسبت به از خودگذشتگیِ [قُربانیشدن برایِ شفاعت] منحصربهفردِ عیسی، در نظر گرفته نشده است؛ در نتیجه، اینگونه به نظر میرسد که [وجودِ] عیسی در گُفتمانِ مانی ضروری نبوده است؛ گرچه او در واقع یکی از محبوبترین شخصیّتها در نوشتههایِ مانوی بود و دستِکم با شش ویژگیِ متفاوت تشخیصپذیر است که همۀ آنها اهمّیّتی شایان برایِ پرستش و باورِ مانویّت دارد.
در متنهایِ پارتی که روزها و ساعاتِ انتهاییِ زندگیِ عیسی را توصیف کرده است، به مسیح با نامِ yyšwʽ mšyh’h اشاره شده است.
A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian Text, Acta Iranica 9a, Tehran and Liège.
A Word-List of Manichaean Middle Persian and Parthian, Acta Iranica 9a, Tehran and Liège.
Mitteliranische manichäische Texte kirchengeschichtlichen Inhalts, Berliner Turfantexte 11, Berlin.
Manichäisch-türkische Texte, Berliner Turfantexte 5, Berlin.
----- (2003): "Die Beschreibung der Daēnā in einem soghdischen manichäischen text".
). Languages of Iran — Past and Present, Iranian Studies in memoriam David Neil MacKenzie.
----- (1981): Mitteliranische manichäische texte kirchengeschichtlichen Inhalts.
Weber (ed), (Languages of Iran – Past and Present, Iranian studies in memoriam David Neil MacKenzie.