چکیده:
ناکارآمدی و عقبماندگی ساختار نظام سیاسی حاکم بر ایران دوران قاجاریه، دستاوردی جز فقر، بیماری، تحقیر و شکست برای مردم به ارمغان نیاورد. این امر بدان معناست که الگوی حکومتمندی متافیزیکی حاکم، قادر به پاسخگویی نیازها و مقتضیات زمان حاضر نبوده است. از اینرو نخبگان سیاسی سعی کردند تا با الهام از تمدن غرب، تغییری در پارادایم اندیشهای حاکم بر ساختار سیاسی نظام سنتی ایران ایجاد کنند و شیوۀ جدیدی از ساماندهی امر سیاسی را جایگزین نمایند. کاوش در نظریههای این نخبگان، حکایت از تحولی مهم در سپهر اندیشهای ایرانیان دارد؛ زیرا نخستینبار بود که از مفاهیمی از قبیل قانون، قدرت محدود، پارلمان، عدالتخانه و حکومت مردم سخن رانده میشد. این رویکرد گواه بر آن است که جامعه و ساختار سیاسی ایران در حال گام برداشتن به سمت نوع مدرن حکومتمندی است. در میان نخبگان مطرح در این حوزه، «محمدعلی فروغی» دارای نظریهای منسجم و سنجیده درباره شکل مناسب دولت در کالبد سیاسی ایران است. بدین منظور در این پژوهش قصد داریم تا به بررسی آثار اندیشهای وی پرداخته، بر انگارۀ وی درباره حکومتمند شدن دولت تمرکز کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که فروغی چه نوعی از دولت را برای استقرار در ساختار سیاسی ایران مناسب میدانسته است؟ این دولت دارای چه شاخصها و مولفههایی است؟ تبلور سازه ذهنی وی درباره دولت در اعمالش چگونه بوده است؟ فرضیه پژوهش این است که به نظر میرسد که فروغی شکل مشروطه سلطنتی همراه با فنونی چون دولت مبتنی بر قانون اساسی، تفکیک قوا، مجلس قدرتمند، قوه قضاییه و به رسمیت شناختن حقوق شهروندی از قبیل آزادی بیان و عقیده، مسکن، شغل و... را در اندیشه و کنش خود دنبال میکرده است. فرضیه پژوهش در قالب چارچوب نظری هرمنوتیک اسکینر آزمون شده است.
خلاصه ماشینی:
بدین منظور در این پژوهش قصد داریم تا بـه بررسـی آثار اندیشه ای وی پرداخته ، بر انگارة وی درباره حکومت منـد شـدن دولـت تمرکـز کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که فروغی چه نوعی از دولت را برای اسـتقرار در ساختار سیاسی ایران مناسب می دانسته است ؟ این دولت دارای چـه شـاخص هـا و مؤلفه هایی است ؟ تبلور سازه ذهنی وی درباره دولت در اعمالش چگونه بوده است ؟ * نویسنده مسئول : استادیار گروه علوم سیاسی ، دانشگاه فروسی مشهد hafez.
در این پژوهش بر آنیم تا الگوی حکومت منـدی مناسـب بـرای اسـتقرار بـر سـاختار سیاسی ایران را از دید محمدعلی فروغی بررسی کنیم و اعمـالی کـه در ایـن حـوزه در جهت کاربردی شدن الگوی مورد نظر خود انجام داده اسـت ، نشـان دهـیم .
پرسش های پژوهش اینگونه مطرح می شود که در میان انواع دولـت هـایی کـه درون مجموعه حکومت مندی مدرن قرار می گیرند، چه شکلی از دولت مطابق با نظـر فروغـی ، مناسب برای استقرار در سـاختار سیاسـی ایـران اسـت ؟ ایـن دولـت چـه شـاخص هـا و مؤلفه هایی دارد؟ بـه نظـر مـی رسـد در اندیشـه و کـنش سیاسـی محمـدعلی فروغـی ، شاخص های دولت مشروطه ، قانونی ، ملی از قبیلِ دولت مشروطه سلطنتی با شاخص های قانون اساسی ، تفکیک قوا، مجلس قدرتمند، قوه قضاییه و حقوق شهروندی وجود دارد.