چکیده:
برخلاف بسیاری از پژوهشهای گذشته، که بیشتر با الهام از نوعی گفتمان پزشکی و آسیبشناختی به دنبال بررسی پیامدهای مصرف قلیان و مواد دخانی بر سلامت مصرفکنندگان بودهاند، هدف پژوهش حاضر فهم دلالتهای معنایی چنین امری بین زنان بلوچ ساکن در روستای دامن شهرستان ایرانشهر است. با توجه به مسئلهمحوری پژوهش و مهمترین هدفی که اشاره شد، در بعد روششناختی از نوعی رویکرد کیفی متناسب با کار انسانشناختی، یعنی «مردمنگاری»، بهره بردهایم. درنهایت، یافتهها نشان میدهند که تمایل به مصرف قلیان در جامعة مطالعهشده صرفاً تمایلی فردی و آنی نیست و عملی ضد اجتماعی و ناهنجار بهشمار نمیآید. بهعکس، این عمل را باید در امتداد بسترهای فرهنگیِ ویژهای دید که دلالتهای معنایی خاصی را نیز به دنبال دارد. این موضوع به دنبال ارائة شش مقولة محوری مورد بحث قرار گرفته است: 1. مصرف قلیان و تداوم سنتها؛ 2. مصرف قلیان، تأیید و هویتیابی اجتماعی؛ 3. مصرف قلیان، رهایی از تنش و عاملیت زنانه؛ 4. مصرف قلیان و اوقات فراغت؛ 5. مصرف قلیان و درمان بیماری؛ 6. مصرف قلیان، تقویت و تداوم انسجام گروه.
خلاصه ماشینی:
درواقع ، اگرچه چرايي شيوع درخور توجه اين رفتار آسيب زاـ به رغم تلاش گفتمان پزشکي و سلامت براي کاهش آنـ همواره محل پرسش بوده ، به گمان ما پاسخ به ايـن پرسـش مستلزم تأمل بر مجموعه اي از مسائل بنيادي تر است و از آن جمله اينکه زمينه هاي ادراکي ايـن موضوع به لحاظ اجتماعي و فرهنگي چيست ؟ به عبارت ديگر، چنين مصرفي حائز چه معاني يـا کدام دلالت هاي معنابخش براي افراد مصرف کننده است ؟ اين امر چه نسبتي با موقعيت زيسـتي و جهان زندگي آن ها دارد و اساسا ايشان از خلال اين امر چه چيزهايي را جست وجو مي کننـد؟ اين پرسش ها، و بسياري پرسش هاي مشابه ديگر، مصرف دخانيات و بـه طـور مشـخص مصـرف قليان را به امري اجتماعي ارتقا مي بخشد و بـر ضـرورت فهـم آن ، بـه مثابـة عملـي اجتمـاعي و فرهنگي ، تأکيد مي کند.
ما در جست وجوي پاسخي بـراي ايـن سـؤال هـا، بـا توجـه بـه ماهيـت مردم نگارانة پژوهش حاضر، تمرکز اصلي خود را بر ميداني کوچک در دل جامعة بـزرگ جنـوب گذاشته و به اين ترتيب ، پرسمان محوري خود را بر فهم دلالت هاي معنايي مصرف قليانـ به طور مشخص با استفاده از ابزار قليان هاي سنتي به همراه تنباکوهاي سـنتي ١، ميـوه اي و نيـز نـوعي ماده اي ترکيبي به نام گوداکو٢ـ بين زنان خانه دار يـک روسـتا در شهرسـتان ايرانشـهر متمرکـز خواهيم کرد؛ روستاي دامن .
سؤالاتي پيرامون اينکه دربارة زمينه هاي مصرف قليان چـه نظـري دارنـد؟ بـا مصـرف قليـان بـه دنبـال دست يافتن به چه چيزهايي هستند؟ يا آنکه چنين امري چگونه با زندگي خانوادگي و اجتمـاعي ايشان پيوند يافته است ؟ درواقع ، سعي مي شد به مشارکت کنندگان آن ميزان از اختيـار مطلـوب براي بسط و جهت گيري پاسخ هايشان داده شود؛ ازهمين رو، چه بسيار نکاتي که در پرسش هـاي ما کمتر ديده شده بود، اما از سـوي خـود مشـارکت کننـدگان بـدان هـا اشـاره شـد.