چکیده:
رودخانههای بینالمللی که از قلمروی سرزمینی دولتهای مختلف عبور میکنند، در معرض اعمال اصل حاکمیت سرزمینی آنها قرار میگیرند. بهرهبرداری از این رودخانهها و اجرای طرحهای توسعهای در مورد آنها از سوی هر یک از دول ساحلی، آثاری به دنبال خواهد داشت که ممکن است حقوق و منافع سایر دولتهای ساحلی را تحت تاثیر قرار دهد. به منظور جلوگیری از بروز اختلاف بین دولتها، قواعد نظام حقوق بینالملل در زمینه رودخانههای بینالمللی به تنظیم مناسبات حقوقی بین دول ساحلی این رودخانهها پرداخته است. دولت ترکیه در قالب اجرای پروژه آناتولی جنوب شرقی اقدام به طراحی و احداث سد ایلیسو بر روی رودخانه دجله نموده است. آغاز فعالیت این سد در آینده سبب خواهد شد که میزان جریان آب ورودی از رودخانه دجله به سرزمین دولتهای پائیندستی سوریه و عراق کاهش یابد. آثار منفی ناشی از این کاهش، به طور غیرمستقیم در گسترش مناطق خشک و بیابانی و تشدید پدیده ریزگردها به ویژه در ایران، نقش مهمی ایفا مینماید. این مقاله به بررسی جلوههایی از تعهدات بینالمللی دولت ترکیه در فرایند بهرهبرداری از سد ایلیسو پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
دراین راستا،سؤال اصلیکه ممکن است مطرح شودآن است که دول ساحلیبالادسـت رودخانه هایبین المللیتاچه میزان مجازخواهندبودبه منظوربهره برداریازآب هایاین نوع رودخانه هادرقالب تاسیس سدبرمیزان جریـان آب دریـافتیدول سـاحلیپـائین دسـت تـاثیر منفیبگذارند؟به عبارت دیگر،رعایت چه موازینیازحقوق بین الملل ازسـوی دول سـاحلی دربهره برداریازطرح هایآبیبرروریرودخانه هایبین المللی،ضرورت دارد؟پاسخ به این پرسش ،جنبه هایمبهم حقوقی این موضوع راروشن ترمیسازد.
ک: Asian-African legal consultative Commission, Report of the Fourteenth Session, (1974); Inter-American Bar Ass’n ‘Resolution on principles of law governing the uses ofinternational rivers and lakes; Utilization on non-maritime international waters (Except fornavigation)’ (Salzburg resolution) Annuaire de l’instute de droit international, Vol. 40, (1961).
دراعلامیه مونته ویدئوموسسه حقوق بین الملـل ١٩٣٣نیزاشاره شده است ،حق بهره برداریازآب رودخانه مشروط بـرایـن اسـت کـه باعـث واردآمدن خسارت به دولت ساحلیدیگرنشود.
4/399 of 21 May 1986, article IV ILA Helsinki Rules, article 12 ILA Berlin Rules, article 5 Agreement on the Cooperation for the Sustainable Development of the Mekong River Basin, article 5 ILC Draft Articles on the Law of Non-navigational Uses of International Watercourses, S.
Slovakia), ICJ Reports 1997 (paras 78, 85, 147); Affaire du Lac Lanoux (1957), 12 RIAA, 281 (315); Territorial Jurisdiction of the International Commission of the River Oder (United Kingdom v.
» ازجمله اقدامات پیشنهادشده براساس ماده ٢میتوان به :الف -اطمینان ازاستفاده ازآب هـای McCaffrey, Third Report on the Law of the Non-navigational Uses of International Watercourses, Doc. A/CN.
به منظورجلوگیریازبروزاخـتلاف بـین دولـت هـا، قواعدنظام حقوق بین الملل درزمینه رودخانه هایبین المللیبه تنظیم مناسبات حقوقی بین دول ساحلیاین رودخانه هاپرداخته است .