چکیده:
مسئولیت بینالمللی رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی از موضوعهایی است که ذهن ایرانیان را به خود مشغول کرده است. بررسی حقوقی و تاریخی دفاع مقدس، نیازمند بازخوانی وقایع و اقدامات جامعۀ جهانی است؛ ازاینرو، در این مقاله به دو پرسش اصلی مورد پاسخ داده میشود. نخست، آیا جامعۀ جهانی بهویژه سازمان ملل در مقابل جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، واکنش قابلتوجهی نشان داده است؟ دوم، آیا اقدامات حقوقی برای جبران خسارتهای جنگ توسط رژیم بعث عراق کافی بوده است؟ جنگ، آزمون مهمی برای مسئولان شورای امنیت بود تا گامی برای حفظ صلح و امنیت جهانی بردارند؛ اما، متأسفانه این شورا با واکنشی دوگانه از تعیین متجاوز خودداری نمود و تنها در بند 6 قطعنامۀ 598 تعیین متجاوز را بهصورت دومرحلهای از مجرای تحقیق زیرنظر دبیرکل مشخص نمود. درنهایت، دبیرکل با ارائۀ گزارشی، رژیم بعث عراق را متجاوز معرفی کرد و این تجاوز را ناقض اصول بنیادین حقوق بینالملل و ممنوعیت کاربرد زور دانست. این گزارش، پاسخی به عملکرد گزینشی شورا در حفظ صلح و امنیت بینالمللی بود. بهنظرمیرسد، گزارش دبیرکل میتواند مبنای قضاوت در خصوص تعیین متجاوز و مسئول جبران خسارتهای ایران باشد.
خلاصه ماشینی:
نخست ، آیا جامعۀ جهانی به ویژه سازمان ملل در مقابل جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران ، واکنش قابل توجهی نشان داده است ؟ دوم ، آیا اقدامات حقوقی برای جبران خسارت های جنگ توسط رژیم بعث عراق کافی بوده است ؟ جنگ ، آزمون مهمی برای مسئولان شورای امنیت بود تا گامی برای حفظ صلح و امنیت جهانی بردارند؛ اما، متأسفانه این شورا با واکنشی دوگانه از تعیین متجاوز خودداری نمود و تنها در بند ٦ قطعنامۀ ٥٩٨ تعیین متجاوز را به صورت دومرحله ای از مجرای تحقیق زیرنظر دبیرکل مشخص نمود.
مهم ترین فعالیت های دبیرکل ، جلب نظر شورای امنیت به مسئلۀ جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران ، انجام مذاکره های متعدد با مقامات دو کشور و اعضای شورای امنیت و ارسال گزارش آن به شورای امنیت ، تصویب طرح ١٢ ژوئن ١٩٨٤ میلادی (٢٠ خرداد ١٣٦٣ هجریشمسی) در خصوص جلوگیری از حمله به مناطق مسکونی، طرح هشت ماده ای مارس ١٩٨٥ میلادی (فروردین ١٣٦٤ هجریشمسی)، ارائۀ طرح اجرایی قطعنامۀ ٥٩٨ و مهم تر از همه معرفی آغازگر و مسئول جنگ تحمیلی است .
این وضعیت ، شورای امنیت را به تکاپو انداخت و در قطعنامۀ ٥٩٨، نقض صلح جهانی توسط دو کشور شناسایی شد؛ ازاین رو، در این بند که در چهار قسمت تنظیم شده است ، اقدامات جانب دارانۀ شورای امنیت در مقابل جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران تا صدور قطعنامۀ ٥٩٨ بررسی میشود.