چکیده:
در تاریخ ایران، سلسله صفویه نقطه عطفی در ایران دوره اسلامی محسوب می گردد. در این عصر با توجه به اینکه مذهب شیعه در کشور رسمی شد، پادشاهان صفوی به ترویج علوم شیعی پرداختند و در راستای این تفکر به تشویق دانشمندان برای گسترش منابع شیعی اقدام نمودند. با توجه به علاقه پادشاهان صفوی به مذهب شیعه، ساخت نهادهای آموزشی رونق یافت، زیرا آن ها در جامعه ای بودند که اکثریت مردم را سنی مذهبان تشکیل می دادند و آگاه بودند که برای ترویج مذهب شیعه باید نهادهایی وجود داشته باشد که منابع شیعی در آن به آسانی در دسترس همگان قرار گیرد و همچنین از مدرسانی استفاده نمایند که مطابق میلشان به تدریس بپردازند. در دوره صفویه مدارس فراوانی در شهرهای مختلف ایران از جمله در شهر اصفهان بنا گردید، به طوری که این شهر به نوعی مرکز علمی ایران نیز محسوب می شد. در آن زمان توجه به نهادهای آموزشی و مساله آموزش افزایش پیدا کرد و صاحب منصبان و شاهزادگان و افراد ثروتمند جامعه به ساخت بناهای آموزشی اقدام نمودند. دانشمندان و علمای بسیاری به دعوت شاهان صفوی وارد ایران شدند؛ مانند محقق کرکی؛ همچنین دانشمندان در ایران، مجال پیشرفت یافتند و شرایط برای رشد آن ها فراهم گردید، که از جمله آن ها می توان به شیخ حر عاملی، شیخ بهایی، ملاصدرا، مجلسی اول، میرفندرسکی و دیگران اشاره کرد که به سهم خود شاگردانی پرورش دادند و کتاب های زیادی تالیف نمودند و برخی از آنان به مناصب مهم دولتی نیز دست یافتند. این که پادشاهان صفوی در ساخت مدارس و تعیین برنامه های آموزشی نقش تاثیرگذاری داشتند و بانیان مدارس با توجه به نفوذ خود سبب گسترش معارف شیعی می شدند، موضوعاتی است که در حد امکان در این مقاله بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
نظر به اهمیت و نقش ارزندهی مدارس به منظور تعلیم و تربیت و پرورش افراد تأثیرگذار در زمان حکومت صفویه ، بررسی نقش حکومت صفویه در تأسیس مدارس و گسترش مذهب شیعه مورد توجه این مقاله بوده است ، از این رو میتوان بیان داشت که مدارس عصر صفویه با حمایت کامل حکومت ، باعث تغییرات بنیادین در فرهنگ ایران شد و حمایت صفویان از دانشمندان و مدارس شیعی، سبب گسترش مذهب جدید در میان عوام و نیز موجب استحکام پایه های حکومت صفوی گردید.
با حمایت های حکومت صفوی و مهاجرت برخی از علمای جبل عامل و سایر بلاد به ایران و با شکل گیری حوزههای علمی و تربیت شاگردان برجسته در علوم دینی، مراکز علوم دینی و از آن جمله مدارس بر محوریت مذهب رسمی شیعه جانی تازه به خود گرفت .
آنچه قابل توجه است ، این که حکومت صفویه به دعوت از علما و دانشمندان دیگر بلاد ایران پرداخت و برای گسترش تشیع ، باعث گردید متون قابل توجهی تألیف و ترجمه گردد و به راحتی در اختیار مردم قرار گیرد و تأسیس مساجد و مدارس همواره مهم ترین مراکز آموزشی آن عصر محسوب میشدند.
تأثیرات علمی و اجتماعی مدارس و روند گسترش علوم دینی تعلیم و تربیت که پایه و اساس هر تغییری در جامعه است ، در این دوره جهت گیری نوینی یافت و همه ی سطوح آن، از مکتب خانه تا مدرسه ، به شدت تحت تأثیر تشیع دوازده امامی قرار گرفت .