چکیده:
عصر حکمرانی صفویان (1135 -907ق/1723-1501م) در واقع، دوران اوج فعالیت مبلغان کاتولیک، با هدف بسط و گسترش مسیحیت کاتولیک در جهان به شمار می رفت. در این دوران مبلغان فرق مختلف مذهب کاتولیک مانند فرانسیسکن، دومینیکن، آگوستن، کاپوسن، ژوزئیت و کارملیت در قالب هیات هایی و با حمایت دولت های اروپایی مانند فرانسه، پرتغال، اسپانیا، هلند، لهستان و دربار واتیکان به ایران اعزام شدند. در میان این هیات های تبلیغی، مبلغان کارملیت به ویژه در نیمه دوم عصر صفوی یعنی از دوران حکومت عباس اول تا زوال صفویه، در ایران حضوری پررنگ داشتند و در زمینه های مختلف سیاسی، مذهبی و فرهنگی به فعالیت پرداختند. کشیشان «کارملیت برهنه پا» «(O.C.D) Carmelites (Bare Footed) Discalced» از سال 1604م/1013ق در کسوت سفیران پاپ کلمنت هشتم (1592-1605م)، و با هدف تبلیغ مذهب کاتولیک در ایران، به دربار شاه عباس اول آمدند و حتی پس از انقراض دولت صفوی وتا اواسط دوره زندیه، در ایران حضور مستمر داشتند. اما حضور و فعالیت های کارملیت ها در ایران باعث بروز واکنش هایی از سوی اقشار مختلف ساکن در ایران از جمله مسلمانان، ارامنه، علما و برخی از مبلغان مسیحی دیگر گردید. هدف از این نوشتار پرداختن به واکنش اقشار مختلف جامعه ایرانی نسبت به مسیحیت غرب در نیمه دوم عصر صفوی یعنی روی کار آمدن شاه عباس تا زوال عصر صفوی است. یافته های این پژوهش را می توان از دو سو بررسی کرد سوی نخست تحلیل واکنش جامعه ایرانی است که این واکنش ها حاکی از عمق آگاهی ایرانی از مسائل بین المللی بوده است و سوی دیگر نشان می دهد که مبلغان کارملیت چه سیاست رفتاری را به منظور کاهش مقابله مستقیم با اقشار مختلف بکار می بستند.
خلاصه ماشینی:
(دلاواله ، ١٣٨٠: ١/ ٧٩٩؛ A chronicle of ١/١٠٢: ١٩٣٩,the Carmelites) لذا این امری طبیعی بودکه علما و روحانیان شیعه نسبت به فعالیت های پدران کارملیت و دیگر مبلغان کاتولیک واکنش نشان دهند، چراکه یکی از اهداف اصلی کارملیت ها برقراری اتحادمیان ایران ودول مسیحی اروپا در مقابله با عثمانی بود، هرچند که به دلیل سیاست های شاه عباس کمتر به واکنش های آنها توجه می شد.
(اسناد پادریان کرملی، ١٣٨٣: ٢٣٥) بطور کلی ، یکی از دلایل اصلی واکنش علمای مسلمان و شیعه نسبت به مبلغان مذهبی مسیحی ، فعالیت های مبلغان مذکور در زمینه نوشتن کتاب هایی بر ضد اسلام ودر دفاع از مذهب کاتولیک بود، اما در این میان مبلغان کارملیت در عصر صفوی و حتی بعد از آن ، در این راستا، چندان فعالیتی نداشتند، هر چند که آنها در ایجاد چالش میان مسلمانان و مسیحیان نقش مهمی را بازی کردند.
Philippo Guadagnolo دوره شاه صفیتازوال صفویه کارملیت ها بعد از مسیحی نمودن تعدادی از مسلمانان در دوره حکومت شاه عباس اول و ایجاد عواقب و مشکلاتی برای آنان از سوی دستگاه حکومت و نیز به دنبال واکنش شدید علما به فعالیت های تبلیغی کارملیت ها در میان مسلمانان ، دیگر کمتر در میان مسلمانان به فعالیت های تبلیغی - تبشیری پرداختند و همان طور که پیش از این شرح داده - شد، آنها از دوره حکومت شاه صفی تا زوال صفویان ، تمام تلاش خود را معطوف ترویج مذهب کاتولیک در میان غیر مسلمانان از جمله منداییان ، آشوریان و ارامنه نمودند، ( A ١/٤٣٩ :١٩٣٩, Chronicle of the Carmelites) لذا کمتر با واکنش های مستقیم علما و روحانیان عصر صفوی مواجه شدند.