چکیده:
تشکیل حکومت صفوی در ایران به دلیل تاثیر تعیین کننده ای که در سرنوشت ایران، سرزمین های اسلامی و معادلات جهانی برجای گذاشت، مهم ترین واقعه ای بود که در سال های آغازین سده دهم هجری قمری / سده شانزدهم میلادی در تاریخ جهان رخ نمود. پیش از آن که شاه اسماعیل صفوی در سال 907 هجری قمری تاج شاهی بر سر نهد و مذهب اثنی عشری را به عنوان مذهب رسمی ایران اعلام کند، سرزمین ایران عرصه کشمکش های متوالی مدعیان قدرت بود. در طول سده هایی که از یورش مغول می گذشت، این سرزمین همچنان از دستیابی به استقلال و وحدت ارضی و به تبع آن هویت مستقل سیاسی محروم مانده بود. مقارن با روی کار آمدن صفویان، ازبکان در شرق و عثمانی ها در غرب ایران فرمان می راندند و هر دو در صدد گسترش نفوذ خود در سرزمین ایران بودند و اگر حکومت نیرومندی روی کار نمی آمد، چه بسا ایران در متصرفات ازبکان و عثمانی ها ادغام می شد و برای همیشه از کسب استقلال بی نصیب می ماند. در چنین هنگامه ای تشکیل دولت صفوی و گسترش قلمرو نفوذ آن تا مرزهای شناخته ایران حیات دوباره ای به این کشور بخشید و با پی ریزی استقلال سیاسی و مذهبی آن، زمینه شکل گیری وحدت ملی را در ایران فراهم آورد.
خلاصه ماشینی:
هـدف اصـلی ایـن تحقیـق پاسـخ بـه پرسـش هـای زیراست : برافتادن دستگاه خلافت و پایان سیطرهی عـرب چـه نقـشی در وحـدت سیاسـی – ملـی ایرانیان داشت ؟ نقش عنصر ایرانی در شکل گیری حکومت صفوی چه بود؟ آیـا رسـمی کـردن مذهب تشیع توسط شاه اسماعیل اول در وحدت سیاسـی – ملـی ایرانیـان نقـش داشـت ؟ و سرانجام این که ، وحدت ایران و ایرانی چگونه با تشکیل دولت صفوی تحقق یافت ؟ در آغاز این پژوهش ، بر افتادن دستگاه خلافت و فراهم شدن زمینه ی وحدت ملی ایرانیان مورد بررسی قرار گرفته است .
نهایت ترس اعراب از قدرتیابی ایرانیـان، در دوران هجـوم مغـولان دیـده مـی شـود، کـه دستگاه خلافت به رغم تمام خطری که قدرت دینی اش را تهدید می کرد، اضـمحلال سیاسـی ایران را مهم تر دید و علاوه بر این که برخی مورخان معتقدند که دستگاه خلافـت در حرکـت مغولان به سوی ایران نقش داشته است ، ناصرلدین الله خلیفه ی وقت و جانشینانش ، نـه تنهـا به تلاشها و خواهش های سلطان جلالالدین خوارزمشاه توجهی نکردند، بلکـه بـا مخالفـت و مبارزه با وی، و با این فکر که با تسلط مغولان بـر ایـران بـا همـان شـیوههـای دینـی ماننـد مشروعیت ، همچنان ایران را زیر سیطره ی خود داشته باشند، هجوم مغولان را به سـود خـود دیدند، غافل از این که عنصر ملی و مذهبی ایرانی از هجوم بیگانه بـه سـود خـویش اسـتفاده خواهد نمود.