چکیده:
توسعه فناوری اطلاعات ابعاد حقوقی جدیدی در مورد حفاظت از مالکیت ادبی و هنری در محیط مجازی مطرح کرده است که یکی از مهمترین آنها امکان نقض حقوق مؤلفان از طریق تکثیر نامحدود آثار ادبی و هنری در نسخههای متعدد و با کیفیت برای میلیونها کاربر است. با گسترش فناوری، کتابخانههای دیجیتال نیز توسعه یافتهاند و مسائل حقوقی جدیدی در زمینه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری آثار پدیدآورندگان را به دنبال داشته اند که از نظر فنی در دو بُعد «مجموعهسازی دیجیتال»، و «ارائه خدمات و تعیین سطوح دسترسی» قابل بررسی است. مجموعهسازی دیجیتال معمولاً از دو طریق انجام میشود: یک روش، دیجیتالی کردن آثار چاپی و مکتوبات از طریق اسکن و یا سایر روشهای فنی است و در روش دیگر، منابع از ابتدا به صورت الکترونیک انتخاب، گردآوری و خریداری میشوند. در خصوص «ارائه خدمات و تعیین سطوح دسترسی» خدمات کتابخانههای دیجیتال مشابه کتابخانههای چاپی است با این تفاوت که در کتابخانههای دیجیتال مفاهیم کاغذی و محدودیتهای دسترسی از بین رفته است و منابع دیجیتالی قابل انعطافاند، راحت تکثیر میشوند و از راه دور همزمان برای افراد متعددی قابل دسترسی هستند. در این تحقیق با تشریح زمینههای فنی در توسعه کتابخانههای دیجیتال، مسائل و چالشهای حقوقی مالکیت ادبی و هنری که کتابخانهها با آن روبهرو میشوند مطرح شده است و در نتیجه راهکارهایی که قانونگذاران در نظامهای حقوقی کشورهای ایالات متحده، فرانسه، انگلستان و ایران برای رفع موانع در توسعه این کتابخانه ها اتخاذ کردهاند، بررسی شده است. نتایج نشان میدهد دیجیتالی کردن کتابخانهها نوع جدیدی از حقوق مالکیت ادبی و هنری به وجود نمیآورد بلکه قواعد جاری حقوق مالکیت فکری با یک مسأله جدید روبهرو شدهاند که با تطبیق قواعد و استثناآت حقوق مالکیت فکری محیط واقعی با محیط دیجیتال میتوان به این مسأله پاسخ داد. به علاوه اینکه تفاوت، در ماهیت قواعد نیست بلکه شیوه اجرا و نظارت حقوق مالکیت فکری در این دو محیط فرق میکند.
خلاصه ماشینی:
بـا گـسترش فنـاوری ، کتابخانه های دیجیتال نیز توسعه یافته اند و مـسائل حقـوقی جدیـدی در زمینـه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری آثار پدیدآورندگان را بـه دنبـال داشـته اند که از نظر فنی در دو بعد «مجموعـه سـازی دیجیتـال »، و «ارائـه خـدمات و تعیین سطوح دسترسی » قابل بررسی است .
بـا توسـعه فنـاوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش نوع خدمات و سطوح دسترسی به منابع کتابخانـه هـای عمومی و شکل گیری مفاهیم جدیدی از جمله کتابخانۀ الکترونیکی ، کتابخانـۀ مجـازی ، کتابخانۀ بدون دیوار و کتابخانۀ دیجیتال بر پیچیدگی مـسایل و وضـعیت حقـوقی آثـار ادبی و هنری گردآوری و ارائه شده در این کتابخانه ها افزودهتر شده اسـت ؛ بـه طـوری که ، اکنون سخن از مدیریت حقوقی دیجیتال (DRM)٢٥ مطرح می شود کـه منظـور از آن 26 تکنیک های محدودکننده استفاده آزاد و انتقال محتوای دیجیتالی است .
الف ) حقوق فرانسه در نظام حقوقی فرانسه برای برقراری تعادل میان حقـوق پدیدآورنـدگان آثـار در برابـر جامعه و بالعکس ، قانونگذار در قانون مالکیت فکری ١٩٩٢ بیان می کند که پدیدآورنـده نمی تواند از امانت دادن نسخه های این «کتاب» توسط کتابخانه های عمومی ممانعـت بـه عمل آورد.
2012] The IFLA Position on Copyright in the Digital Environment, Approved by the IFLA Executive Board, August 2000, Last update: 12 July 2012, available on http://www.
org/en/publications/the-ifla-position-on-copyright-in-the-digital-environment WIPO, “WIPO Intellectual Property Handbook”, p.