چکیده:
مفهوم جامعه (به معنای گروهی از انسانها) در قرآن کریم و بهویژه سوره اعراف، با واژگان متفاوتی بیانشده است که ازجمله آنها میتوان به امت، قریه و قوم اشاره کرد؛ این در حالی است که این واژگان متفاوت هرکدام تاکید بر روی جنبهای خاص از زندگی گروهی از انسانها دارند؛ از همین روی ضرورت شناسایی دقیق معنا و دلالت این واژگان متفاوت در جهت فهم عمیقتر مضامین قرآنی، آشکار میگردد. این مقاله به شیوه توصیفی-تحلیلی به بررسی معادلهای واژگانی مفهوم «جامعه» در سوره اعراف پرداخته است و درصدد است از منظر زبانی و معنایی ابتدا هر یک از این واژگان متفاوت را بهطور کامل تعریف کرده و در گام بعدی این موضوع را ریشهیابی و سپس اثبات نماید که در کلمات اجتماعی سوره اعراف با توجه به معنای کلمه و بافت آیه، فقط همان کلمه میتواند در آیه جایگیر شود و چنانچه کلمه خاص جای خود را به مفاهیم متناظر دیگر بدهد معنای آیه دچار نقص و نارسایی میشود. شایانذکر است که انتخاب سوره اعراف بدان جهت بوده که در این سوره نسبت به دیگر سوره واژگان دربردارنده مفهوم جامعه، بیشتر ذکرشده است.
خلاصه ماشینی:
comتاریخ دریافت: 01/02/1392 تاریخ پذیرش: 03/07/1397 چکیده مفهوم جامعه (به معنای گروهی از انسانها) در قرآن کریم و بهویژه سورۀ اعراف، با واژگانی متفاوت بیان شده است که ازجملۀ آنها میتوان به امت، قریه و قوم اشاره کرد؛ این در حالی است که این واژگان متفاوت هرکدام تأکید بر روی جنبهای خاص از زندگی گروهی از انسانها دارند؛ از همین رو ضرورت شناسایی دقیق معنا و دلالت این واژگان متفاوت در جهت فهم عمیقتر مضامین قرآنی، آشکار میگردد.
این مقاله به شیوۀ توصیفی-تحلیلی به بررسی معادلهای واژگانی مفهوم «جامعه» در سورۀ اعراف پرداخته و در صدد است از منظر زبانی و معنایی ابتدا هر یک از این واژگان متفاوت را بهطور کامل تعریف کند و در گام بعدی این موضوع را ریشهیابی سپس اثبات نماید که در کلمات اجتماعی سورۀ اعراف با توجه به معنای کلمه و بافت آیه، فقط همان کلمه میتواند در آیه جای گیرد و چنانچه کلمۀ خاص جای خود را به مفاهیم متناظر دیگر بدهد معنای آیه دچار نقص و نارسایی میشود.
نزد برخی لغویان، «امت» به معنای عالم و نیز مقتدای دارای جایگاهی ویژه آمده است، یعنی شخصی که در علم منحصربهفرد باشد، یا مردم به او اقتدا کنند» (جوادی آملی، 1387: 37) ابن کثیر در تفسیر آیۀ 8 سورۀ هود «ولئن أخرنا عنهم العذاب إلی أمة معدودة لیقولن ما یحبسه ألا یوم یأتیهم لیس مصروفا عنهم وحاق بهم ما کانوا به یستهزئون»، «و اگر مجازات را تا زمان محدودی از آنها به تأخیر اندازیم، (از روی استهزا میگویند: «چه چیز مانع آن شده است؟!» آگاه باشید، آن روز که (عذاب) به سراغشان آید، از آنها بازگردانده نخواهد شد؛ (و هیچ قدرتی مانع آن نخواهد بود؛) و آنچه را مسخره میکردند، دامانشان را میگیرد!» میگوید: از این واژه برای نشان دادن نوع دین و اعتقاد نیز استفاده شده است.