چکیده:
خشونتگرایی، یکی از معضلات اصلی کنونی جوامع اسلامی به شمار میرود. این وضعیت، پرسشهای بیشماری را به میان میکشد؛ یکی از پرسشهای اساسی این است که عوامل اجتماعی- فرهنگی پیدایش گروههای خشونتگرا در دنیای اسلام کداماند؟ پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی این موضوع را بررسی نموده و عامل اصلی ظهور این گروهها را در دنیای اسلام، فشارهای روحی- روانی میداند که به شکل متراکم و از طریق بحرانهای فرهنگی- معرفتی، محرومیت نسبی و ناکامیهای اجتماعی و سیاسی، بر امت اسلامی تحمیل میگردد. این فشارها هنگامی که با تعارضات قومی، مذهبی و طبقاتی ترکیب میشود، زمینهی بروز خشونت و درگیریهای اجتماعی را دوچندان میکند.
خلاصه ماشینی:
این وضعیت، پرسشهای بیشماری را به میان میکشد؛ یکی از پرسشهای اساسی این است که عوامل اجتماعی- فرهنگی پیدایش گروههای خشونتگرا در دنیای اسلام کداماند؟ پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی این موضوع را بررسی نموده و عامل اصلی ظهور این گروهها را در دنیای اسلام، فشارهای روحی- روانی میداند که به شکل متراکم و از طریق بحرانهای فرهنگی- معرفتی، محرومیت نسبی و ناکامیهای اجتماعی و سیاسی، بر امت اسلامی تحمیل میگردد.
چنین حجم گستردهای از رفتارهای خشونتآمیز، پرسشهای متعددی برمیانگیزد، ولی آنچه در این جا اهمیت دارد، فهم عوامل و زمینههای بروز این پدیده در دنیای اسلام است؛ چرا دنیای اسلام در دام خشونتگرایی گرفتار آمده است؟ عوامل سیاسی پدیدهی خشونتگرایی در دنیای اسلام چیست؟ چه عوامل روانی سبب شده است مسلمانان به بهرهگیری از ابزار خشونت روی آورند؟ چه تحولات و دگرگونیهایی در بنیانهای فرهنگی و اجتماعی جوامع اسلامی رخ داده است که حس خشونتگرایانه را در مسلمانان تحریک کرده و موجب شکلگیری و ظهور گروهها و نحلههای خشونتگرا در این جوامع شده است؟ همان گونه که ملاحظه میگردد، میتوان این مسئله را نیز از منظرهای گوناگون و در علوم مختلف طرح و بررسی نمود.
3. عوامل ظهور گروههای خشونتگرا در دنیای اسلام حال با توجه به تعریفی که از مفهوم «خشونت» و ویژگیهای گروههای خشونتگرا ارائه شد، به مسئلهی اصلی خود، یعنی تحلیل و تبیین شکلگیری و ظهور گروههای خشونتگرا در دنیای اسلام میپردازیم؛ نگارنده از نظر جامعهشناختی، ظهور گروههای خشونتگرا را در دنیای اسلام، معلول فشارهای روانی متعددی میداند که از روشهای گوناگون بر امت اسلامی تحمیل میگردد، ولی در فرازهای آتی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت که این فشارها چگونه و با چه ساز و کاری موجب بروز کنشهای آسیبزا در جامعه میشود و منابع تولید آنها در جوامع کنونی اسلامی کدام است.