چکیده:
روابط ایران و ترکیه در دهههای اخیر در مجموع روبهگسترش، اما در مقاطعی تحتتاثیر اختلافات دو کشور سرد و غیردوستانه بوده است. این نوسانها باعث شکلگیری تببینهای متفاوتی از روابط این دو کشور در بین پژوهشگران سیاست خارجی و روابط بینالملل شده است. هدف این مقاله بررسی و تبیین پایایی روابط دو کشور علیرغم بروز اختلاف میان آنها است. به عبارت دیگر پرسش اصلی این است که چرا ایران و ترکیه در دهههای اخیر علیرغم اختلافات بنیادی دچار تنش طولانیمدت با یکدیگر نشده و همواره به تنشزدایی و همکاری روی آوردهاند؟ در پاسخ، این فرضیه طرح شده است: پیوستگی فرایندهای امنیتزا و امنیتزدایی که بر ایران و ترکیه تاثیر میگذارند باعث شده که دو کشور از بحرانیشدن اختلافات میان خود جلوگیری نمایند و به همکاری روی آورند. برای بررسی این فرضیه از نظریه مجموعه امنیتی منطقهای استفاده شد و شش عنصر مجاورت جغرافیایی، الگوی دوستی و دشمنی، وجود دو بازیگر موثر، استقلال نسبی، وابستگی متقابل امنیتی، روابط فرهنگی- تمدنی و روابط اقتصادی در مناسبات ایران و ترکیه مورد سنجش قرار گرفت. روش مورد استفاده در مقاله، روش تبیینی است. یافتههای مقاله نشان میدهد که علت جلوگیری از تنشهای شدید و گسترش روابط دو کشور، بهویژه در زمینههای اقتصادی قرارداشتن آنها در یک مجموعه امنیتی بوده است.
خلاصه ماشینی:
در پاسخ به پرسش یادشده ، دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است که می توان آنها را به نحو زیر دسته بندی کرد: الف ) دسته ای از نویسندگان معتقدند منافع ایران و ترکیه به علت رقابت های ژئوپلیتیک ( ,Naebiyan ;٢٠١ ٢٠١٣ ,Mandac &ney Gu)، تضادهای ایدئولوژیک (-Haji ;٢٠١٢ ,Mazlumi &Rafiea ٢٠١١ ,Imani &yousefi )، جاه طلبی های هژمونیک ( ;٢٠١١ ,Bayat ;٢٠١١ ,Rezaei &Omidi ٢٠١١ ,Moradi &Ramezan-zadeh ) و قدرت طلبی نرم ( ,Rahimi &Harsij ;٢٠١١ ,Ghanbarlu ٢٠١٢) در تعارض با همدیگر است و این امر باعث شده که صرفا در مقاطع کوتاهی شاهد همکاری دو کشور باشیم ؛ ب ) گروه دوم بر این باورند که علی رغم برخی اختلافات موجود میان ایران و ترکیه ، دو کشور با توجه به منافع اقتصادی (٢٠١٠ ,Sagheb &Ghanbari ;٢٠١١ ,.
Shakibaei et al) و ضرورت های ژئوپلیتیک (٢٠١١ ,Mottaghi &Afzali ;١٩٧٧ ,Harris) روابط پایداری با هم دارند؛ ج ) گروه سوم ، روابط ایران و ترکیه را توأم با افت وخیز دائمی تحلیل می کنند و معتقدند عوامل متعددی وجود دارد که بعضی از آنها منبع همگرایی و برخی منبع تنش هستند ( & Jansiz ;٢٠١١ ,Divsalar &Derakhsheh ;٢٠١١ ,Gaem-panah ٢٠١٤ ,Grigorescu &r Tezcu ;٢٠٠٨ ,Polat &Aras ;٢٠١٤ ,Ahmadi Khoy).
با فرارفتن روابط اقتصادی به سطح وابستگی متقابل ، سیاست خارجی هر دو کشور نیز از آن تأثیر پذیرفته و در نتیجه از میزان تنش های موجود بین ایران و ترکیه کاسته می شود و این عاملی برای همکاری منطقه ای و فرامنطقه ای بین ایران و ترکیه است (٦٥.
Conflict and cooperation in Iran-Turkey relations after the Cold War. Political Studies Quarterly.