چکیده:
مدیریت و اداره شهر توسط مردم، یکی از نتایج بزرگ انقلاب مشروطیت بود. شهر به عنوان مسقط-الراس تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران عصر قاجار، نقش مهمی را در فرآیند انقلاب مشروطیت ایفا کرد. بنابراین با ورود ایران به جمع کشورهای دارای حکومت قانون، طرح و برنامه ای که بتواند امورهای شهر را در حیطه اختیارهای مردم قرار دهد، در اولویت برنامه های نمایندگان مجلس قرار گرفت. شهر رشت از جمله شهرهایی بود که هم در شکل گیری انقلاب مشروطیت و هم در اعاده آن پس از استبداد محمد علی شاهی نقش مهمی بازی کرد. بر این اساس از همان آغاز شکل گیری مشروطیت به تاسیس نهادهای مدنی بر طبق قانون برآمد. یکی از این نهادهای مدنی انجمن بلدیه(شورای شهر) بود که وظیفه مهمش، حفظ منافع شهر و ایفای حوائج شهرنشینان بود. انجمن بلدیه با ایجاد قوانین شهری همچون آزاد سازی فروش برخی اقلام، سنگفرش کردن خیابان ها، تعیین نرخ ارزاق، تنظیفات شهری و ... به بهبود اوضاع نابسامان شهری و آسایش شهروندان شهر رشت پرداخت
خلاصه ماشینی:
اداره امور شهری رشت در دوره مجلس اول (1324-1326 ق) محمد بیطرفان چکیده: مدیریت و ادارۀ شهر توسط مردم، یکی از نتایج بزرگ انقلاب مشروطیت بود.
بنابراین شکایت و اعتراض عامۀ مردم به خصوص در پایتخت، مجلس را بر آن داشت تا برای این مشکل مهم چارهای بیندیشد (برای اطلاع بیشتر از نحوۀ تدوین قانون بلدی بنگرید به: مشروح مذاکرات مجلس شواری ملی، دورۀ اول، 1325: صص 80-81، 131، 139، 147؛ ندای وطن، سال اول، ش 21 (سه شنبه 25 صفر 1325) ص 1؛ همان، ش 24 (سه شنبه 9 ربیع الاول 1325) صص 1-3).
چنانچه با توجه به صورت مذاکرات انجمن ولایتی گیلان به نظر میرسد قبل از تشکیل انجمن بلدیه نهاد احتسابیه دایر بوده است (انجمن ملی ولایتی گیلان، سال اول، ش 4، (سه شنبه 22 شعبان 1325)، ص 4).
در راپورتی از انزلی علت تشکیل نشدن بلدیه در رشت را عدم همت مردم و دیگر سنگ انداختن مستبدین بیان میکند، زیرا انجمن بلدی را برای آنان مضر تلقی میکرد (حبلالمتین تهران، سال اول، ش 217، (24 ذیقعده 1325)، ص 3).
فعالیتهای بلدیه 1) تعمیر راه پیر بازار (نسیم شمال، سال اول، ش 18 (9 ربیعالثانی 1326 ص 3) 2) عمدۀ برنامههای اجرایی انجمن بلدی رشت «سنگفرش کوچهها و خیابانها ...
5) صورت دخل و خرج بلدی رشت در روزنامۀ گیلان (سال اول، ش 6 (7 صفر 1326) صص 3-4) فهرست شده است.