چکیده:
تیموریان عناصر بیابان گردی بوند که با تکیه بر نیروی شمشیر بر جامعه ی ایرانی چیره شدند و فرهنگی برتر برای ارائه به مردم سرزمین های فتح شده نداشتند و تنها به امور سیاسی و نظامی می پرداختند ولی در این میان ایرانیان مسلمان توانستند با فرهنگ بالنده خویش به تیموریان تاتارمنش تمدن و فرهنگ ایرانی بیاموزند. شاهرخ در حکومت خود از دیوان سالاران ایرانی استفاده کرد. در این میان ایرانیان که میزبان مهمان های ناخوانده بودند، خود دارای تخصص بودند. این مطلب قابل توجه می باشد که در دیوانسالاری تمایل موروثی شدیدی وجود داشت و همین امر در تشکیلات دیوانی نوعی تداوم ایجاد می کرد. تاریخ دیوان حکومتی در حوزه سرزمینهای اسلامی در دهه های اخیر در چارچوب تحقیقات پیوسته توجه زیادی به خود جلب کرده است تا حدی که حتی از وقایع سیاسی صرف نیز تطور فرهنگی در مد نظر گرفته می شود و جهات تشکیلاتی حیات حکومتی هم بویژه توجه را به خود معطوف می دارد.از دید تاریخ سیاسی، بایستی طبیعتا دیوان حکومتی در مرکز ثقل علاقه و توجه قرار گیرد یک بار به عنوان وسیله قدرت سیاسی و بار دیگر به عنوان محل پیدایش یکی از مهمترین رده های منابع تاریخی.
کلیدواژگان: وزارت، خوارزمشاهیان، ترکان خاتون
خلاصه ماشینی:
درباره دیوان مرکزی که معمولا «دیوان اعلی» خوانده می شد،مستندات بیشتری وجود دارد وظایف اصلی این دیوان عبارت بودند از:جمع آوری مالیات ها،ثبت باجها و اموالی که از خزانه های شهرهای تسخیر شده گرد می آمد و بازرسی دیوانهای ولایات،ایرانیان و جغتائیان در همه این موارد فعالیت داشتند،گویا دیوان اعلی در زمینه برآورد مالیاتها و گردآوری آنها اختیاراتی بسیار داشت.
درباره سالهای اولیه حکومت شاهرخ در خراسان(هفت سال حکومت وی در ایام تیمور)اطلاعی از افراد و کسانیکه وزارت وی را بر عهده داشتند در دست نیست و اساسا معلوم نیست آیا نهاد وزارت در دستگاه هرات فعال بوده است و یا نه، زیرا منابع این عصر در این باره چیزی را ذکر نکرده اند، اما شاهرخ خود مستقیما بر کارهای حکومتی نظارت داشت.
2. نهاد صدرات از دیگر نهادهای مهم دیوان ایرانی و حکومت مرکزی خراسان در عهد شاهرخ نهاد صدرات بود که به عنوان عالی ترین ارگان قضائی در رأس دادگاههای شرعی قرار داشت و قضات به وسیله آنها انتخاب میشدند، کار اساسی آنان رسیدگی به جرائم بزرگ بود و غالبا این مقام را ایرانیان طی سالهای طولانی در دست داشتند،اما شرط آن بهره داشتن کامل از فضائل و کمالات بود.
کارگزاران دیوانهای حکومت مرکزی صاحب دیوان بالاترین مقام رسمی در دیوان ایرانی،صاحب دیوان بود احتمالا در دیوان سالاری ایرانی صاحب دیوان از منشیان زیر فرمانش، خیلی بانفوذتر بوده است، در چند مورد که به طور مشخص به وزیر به مثابه رئیس دیوان اشاره می شود این عنوان معمولا با عنوان دیگری مانند صاحب دیوان یا صاحب مال نیز همراه است.