چکیده:
جنبش فلسفه برای کودکان از آغاز، مبانی دیالوجیک خود را بر پایة روش سقراطی و برخی از مفهومهای نظریة رشد ویگوتسکی همچون درونیسازی و منطقة تقریبی رشد استوار ساخته است. اما روش گفتوگوهای سقراطی و دیدگاه ویگوتسکی در نگاههای جدیدتر فلسفی و روانشناسی، پرسشی کشیده شده و این انتقادها به جنبش فلسفه برای کودکان نیز راه یافته است. از همین رو برخی از اندیشمندان قلمرو فلسفه برای کودکان مبنای دیالوجیک باختینی را همچون واپسین جایگزین گفتوگوهای سقراطی پیشنهاد کردهاند. در این مقاله پس از نقد رویکردهای سقراط، ویگوتسکی و باختین به دیالوگ و برای چیرگی بر کاستیهای این رویکردها، میکوشیم با خوانشی دوباره از نظریة تمرکززدایی پیشنهادی تازه برای مبنای دیالوجیک حلقة کندوکاو ارائه دهیم؛ مبنایی که میتواند به نقطة آغازی برای تدوین نظریة یادگیری و آموزش دیالوجیک بدل شود. در پرتو این نظریه، دیالوگ دارای دو ویژگی است: نخست آنکه مونولوگ و دیالوگ بر روی پیوستاری قرار دارند که در هر نقطة آن رویدادی آمیخته از «مونولوگ-دیالوگ» در گذر است. دوم اینکه دیالکتیک و دیالوگ نیز پیوستاریاند و همچون مونولوگ و دیالوگ در هر نقطهای به نسبت آمیختهاند. در این پیوند آنچه در حلقة کندوکاو یادگیری رخ میدهد، نوسان میان دیدگاههای گوناگون است که در واقع همان مسیر نوسان میان تمرکزگرایی و تمرکززدایی را میپیماید. همچنین در پرتو این نظریه برای چیرگی بر کاستیهای دو مفهوم درونیسازی و منطقة تقریبی رشد ویگوتسکی به مثابه مبانی دیالوجیک برنامة فلسفه برای کودکان، دو جایگزین«از آن خود کردن» و «منطقة تقریبی دیالوگ» را پیشنهاد میدهیم. مهمترین اِشکال مفهوم درونیسازی ویگوتسکی لغو سویة تمرکززدایی در فرایند نوسان ذهن میان تمرکزگرایی و تمرکززدایی است، و انتقاد به مفهوم منطقة تقریبی رشد از این رو است که به چیرگی صدای اول یعنی صدای مابان، آموزگار و مربی بر صدای دوم، یعنی صدای کودک، دانشآموز و کارآموز میانجامد.
خلاصه ماشینی:
از اين روي ميکوشيم در يک باهم نگري نظر منتقدان گفت وگوهاي سقراطي و نيز نظريۀ ويگوتسکي را گردآورده ، هماهنگي اين رويکردها را با هدف هاي ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Philosophy for Children (P4C) 2 Matthew Lioman 3 Montclair State University ٤ اين برنامه از سوي بخش مباني تعليم و تربيت دانشگاه شيراز و دانشگاه خوارزمي تدوين و در وزارت علوم و آموزش عالي به تصويب نهايي رسيده است .
هر چند رهيافت هايي از انديشه هاي سقراط همچون «فراخواندن فراگيران به گريز از بيتفاوتي»، و «زندگي نسنجيده ارزش زيستن ندارد» همچنان ميتوانند منبع الهام دست اندرکاران جنبش فلسفه براي کودکان باشند، اما مدت ها است روش گفت وگويي اين متفکر از سوي انديشمندان و محققان ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Schubert 2 Philip Cam 3 philosophy goes to school 4 Laurance Splitter قلمرو فلسفه ، به پرسش کشيده شده و به کارايي آن در جنبش فلسفه براي کودکان نيز به ديدة ترديد نگريسته شده است .
(ص ٥٥٩) ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 thinking in education 2 Natasha 3 Kennedy 4 communal discursive event 5 Cam 6 Millett 7 Tapper آن گونه که از سخنان رهبران و انديشمندان اين قلمرو برميآيد، پيوند زبان و تفکر، نقش ميانجيها (زبان و معلم )، درونيسازي و منطقۀ تقريبي رشد، مفهوم هايي هستند که اين برنامه به - گونه اي چشمگير از آن ها تأثير پذيرفته ، اما ژرف کاوي مفهوم هاي يادشده و ديگر مفهوم هاي نظريۀ ويگوتسکي کاستيهايي را آشکار ميکند که مناسبت انديشۀ وي براي اين برنامه را به پرسش ميکشد.