چکیده:
دادگاه ویژه برای لبنان با هدف مقابله با بیکیفرمانی و تعقیب و محاکمه عاملان و مرتکبان ترور رفیق حریری، نخستوزیر وقت لبنان، متعاقب قطعنامه 1757 شورای امنیت در سال 2007 تاسیس شد. «محاکمه غیابی بدون حضور متهمان» و متقابلا «دفاع از حقوق متهمان غایب توسط دفتر دفاع»، دو ویژگی منحصر به فرد این دادگاه در مقایسه با دیگر دادگاههای بینالمللی و مختلط است. میزان انطباق این نوع محاکمه غیابی با موازین دادرسی منصفانه و حقوق بشر بینالمللی، چالش مهم و اساسی این دادگاه به شمار میرود. نهادهای حقوق بشری در قلمرو نظام حقوق بینالمللی تنها در موارد خاص و استثنایی، محاکمه غیابی بدون حضور متهم را تجویز کردهاند. در این نوشتار، دلایل تجویز محاکمه غیابی و شیوه برگزاری این نوع محاکمه در دادگاه ویژه برای لبنان با موازین حقوق بشر بینالمللی تطبیق داده شده است تا از این رهگذر، میزان رعایت حقوق متهم غایب در فرایند دادرسی کیفری روشن گردد.
خلاصه ماشینی:
در سطح بینالمللی، اساسنامۀ دادگاههای کیفری به جز دادگاه ویژه برای لبنان و دادگاه نورمبرگ، برگزاری محاکمه بدون حضور متهم یا به عبارت دیگر محاکمۀ غیابی را در حالی که متهم در هیچ یک از مراحل دادرسی اعم از تحقیقات مقدماتی و رسیدگی حضوری پیدا نکرده است، نپذیرفتهاند.
لذا از آنجا که دادگاه ویژه برای لبنان در دورۀ حاکمیت و توسعۀ حقوق بشر بینالمللی و به تبع آن، رعایت کامل حقوق متهم ایجاد شده است، سه سٶال مهم در مورد این نوع محاکمۀ غیابی مطرح است.
از این رو در مورد دادگاه ویژه برای لبنان باید به دنبال دلایل توجیهی تجویز این نوع محاکمه و شرایط برگزاری آن بود تا مشخص شود که دلایل تجویز محاکمۀ غیابی بدون حضور متهم تا چه اندازه کافی و قانعکننده است و در صورت مثبت بودن پاسخ، شیوۀ برگزاری محاکمۀ غیابی به چه میزان حقوق متهمان را بر اساس معیارهای حقوق بشری تأمین کرده است.
دیوان اروپایی در قضیۀ «اینهورن علیه فرانسه» در خصوص این قضیه به طور قطعی اظهارنظر کرد و اعلام داشت: بدون شک در مواردی که بدون ابهام احراز نشده باشد که یک شخص ازحق حضور در محاکمه و دفاع از خویش اعراض کرده است، محکوم شدن آن شخص به طور غیابی در حالی که وی حق درخواست رسیدگی مجدد به حقایقو ماهیت اتهامات مطروحه را نداشته باشد، مستلزم تضییع حقوق وی است(Ira Samuel Einhorn v.