چکیده:
تحقیقات انجام شده در زمینه سرمایهگذاری مستقیم خارجی عموما بر دو موضوع عوامل تعیین کننده سرمایهگذاری مستقیم خارجی و تاثیرات سرمایهگذاری خارجی بر اقتصاد میزبان متمرکز بوده است. این مقاله بر موضوع اول یعنی عوامل تعیین کننده سرمایهگذاری خارجی در ایران معطوف میباشد و این سوال را مدنظر قرار میدهد که انگیزه سرمایهگذاران خارجی از سرمایهگذاری در ایران چه بوده است؟ این پژوهش در بازه زمانی 1391 تا 1392 انجام شده و جامعه آماری آن شرکتهای در دسترس سرمایهگذار خارجی در ایران میباشد. روش تحقیق آمیخته بوده و ابتدا عوامل موثر بر سرمایهگذاری خارجی در ایران از بررسی ادبیات پژوهش و مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان موضوع در ایران شناسایی گردید. سپس جهت رتبه بندی عوامل تعیین کننده سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایران از تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فریدمن استفاده شده است. بدین منظور پرسشنامه طراحی و پس از اعتبارسنجی، برای شرکتهای در دسترس سرمایهگذار خارجی در ایران ارسال گردید. نتیجه تجزیه و تحلیل آماری نشان میدهد که عامل دسترسی به بازار با اختلاف رتبه قابل توجهی نسبت به سایر عوامل، در جایگاه نخست قراردارد. بعد از آن سه عامل دسترسی به مواد اولیه، دسترسی به بازار منطقه از طریق ایران و دسترسی به نیروی کار متخصص مهمترین عوامل تاثیرگذار بر سرمایهگذاری خارجی در ایران میباشند. این نتایج تا حدودی منطبق با الگوی کشورهای جنوبی آمریکای لاتین میباشد که FDI در آنها "در جستجوی منابع طبیعی" و "در جستجوی بازار" میباشد. ورود FDI با چنین انگیزههایی منجر به ارتباط ناکافی بنگاههای چندملیتی با اقتصاد محلی و عدم شکلگیری سرریزهای تکنولوژی میشود.
خلاصه ماشینی:
به بیان دیگر لازم است مطالعه شود: ١) چه عواملی بـر جـذب سـرمایه گـذاری مسـتقیم خارجی در کشور موثر بوده و با به عبارتی سرمایه گذاری خارجی در ایران در جسـتجوی چـه بوده است ؟ بر این اساس ابتدا به مرور ادبیات مرتبط با عوامل تعیین کننده FDI پرداخته ، سپس تاریخچه ای مختصر از سرمایه گذاری مسـتقیم خـارجی در ایـران ارائـه شـده ، در ادامـه مـدل مفهومی و متغیرهای مقاله تبیین میگردد.
با توجه به پیشینه پژوهش و انجام مصاحبه با خبرگان ، ١٣ عامـل (انگیزه ) شـامل : دسترسـی بـه مواد اولیه ، دسترسی به بازار ایران ، دسترسی به نیروی کار ارزان ، دسترسـی نیـروی کـار مـاهر، دسترسی به بازار منطقه از طریق ایران ، دسترسی به زیرسـاخت ، مشـوق هـای دولـت ، پایـداری سیاسی، پایداری اقتصادی، ارتباط با شرکای تجاری ایرانی ، قراردادهای دوجانبه میان دولت هـا، مشابهت های فرهنگی و حضور رقبای بین المللی در ایران به عنوان عوامل تعیین کننده FDI در ایران شناسایی شده است که از طریق تجزیه و تحلیل آماری رتبه بندی میگردند.
٤- مدل مفهومی و متغیرهای پژوهش چه عواملی بر جذب سرمایه گذاری مسـتقیم خـارجی در کشـور مـوثر بـوده و بـا بـه عبـارتی سرمایه گذاری خارجی در ایران در جستجوی چه بوده است ؟ نمودار زیر مدل مفهومی مقاله را بر اساس سوالات فوق نشان میدهد: (رجوع شود به تصویر صفحه) در این مدل ، متغیر مستقل عوامل تعیین کننده سرمایه گذاری مستقیم خـارجی و متغیـر وابسـته سرمایه گذاری مستقیم خارجی میباشد.