چکیده:
اولیای قانونی در کلیهی اقدامات مالی و غیرمالی خویش نسبت به کودک مکلف به رعایت مصالح وی میباشند. تعریف «مصلحت» در همهی نظامهای حقوقی توام با گونهای ابهام تعمدی است تا در شرایط گوناگون قابلیت تطبیق پذیری را داشته باشد. این ابهام در ساحتهای تقنین، قضا و اجرا میتواند پدیدار شود و موجب گردد که ارزیابی مصلحت از چارچوبهای معینی پیروی نکند. این مساله در تبیین حدود و ثغور مصلحت کودک، به عنوان رکن اصلی حقوق وی، از اهمیت فزونتری برخوردار است. از این رو در این نوشتار، با هدف ارائهی راهکاری اولیه برای کاستن از این بیقاعدگی وسیع، با تحلیل موضع نظام حقوقی ایران با ابتناء بر فقه امامیه و نیز رویه قضایی، و موضع کنوانسیون حقوق کودک با لحاظ ملاحظات کلی کمیته حقوق کودک، کوشیدهایم معیارهایی کلان برای ارزیابی مصلحت کودک استخراج نماییم. از این رو در این مقاله ضمن ایجاد تمایز مفهومی میان مصلحت با اصطلاحات مشابه، نمونههایی از ضوابط شکلی و ماهوی برای تعیین مصادیق آن پیشنهاد میشود.
خلاصه ماشینی:
"(خویی،١٤١٩،ج ٤: ٤٠٥-٤٠٤) توجه بـه تمـایز منفعـت و مصـلحت در حقـوق کودکـان در نمونه های ذیل نمایان مـیشـود: تـأمین نیازهـای مـادی فرزنـد از قبیـل خـوراک و پوشـاک متنوع ، بالاترین منافع طفل را در بر دارد، در حالی که گفتگوی صـمیمانه ی پـدر بـا فرزنـد، آموزش کمک به فقرا و اصلاح رفتار اجتماعی وی، امری اسـت کـه تحـت عنـوان منفعـت وی قرار نمیگیرد؛ بلکه مشمول عنوان مصلحت کـودک خواهـد بـود.
معیارهای ماهوی تشخیص مصلحت کودک بـا وجـود نپـرداختن بـه معیارهـای شـکلی ارزیـابی مصـلحت کـودک در کنوانسـیون ، معیارهای مادی و ماهوی به صورت دقیق و منظم در ملاحظات کلی کمیته حقوق کـودک مورد بحث قرار گرفته اند و در مقام مقایسه ، خلأ و ضعف نظام حقـوقی ایـران در خصـوص این دسته از ضوابط مشهود است .
همچنین در رأی شعبه ٢٦ دادگاه تجدید نظر اسـتان تهران به شماره کلاسه ٨٨/٢٦ت /١٧٧٠ مورخ ٨٨/١٢/٥ تعیین ایام و ساعات ملاقات با پـدر هر هفته به مدت بیست و چهار ساعت بـرای کـودک ١/٥ سـاله نقـض مـیگـردد و دادگـاه اعلام میدارد مصلحت نیست کودک با این سن به ویژه از جهت تغذیه با شیر مادر یـا شـیر و خوراکهای ترکیبی، دور از مادر باشد.
( ملاحظـات کلـی کمیتـه حقوق کودک بند ٧٢-٧١) در همین راستا ماده (٢٩) قانون حمایت از خانواده اعلام میکند دادگاه باید با توجـه بـه وابستگی عاطفی و مصلحت طفل ، ترتیب زمان و مکان ملاقات وی بـا پـدر و مـادر و سـایر بستگان را تعیین کند."