چکیده:
هدف این مقاله بررسی مقررات موافقتنامه پادمان جامع، پروتکل الحاقی و برجام در خصوص دسترسی آژانس به مراکز نظامی و شرایط و محدودیتهای آن است. در معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای و موافقتنامههای پادمان جامع مرتبط با آن، صلاحیت یا اختیاری برای آژانس بینالمللی انرژی اتمی مبنی بر دسترسی به مکانهای نظامی کشورهای متعاهد وجود ندارد. پروتکل الحاقی نیز مقررات صریحی مبنی بر دسترسی آژانس به مراکز نظامی پیشبینی نکرده است. در سند برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هم با وجود اینکه سازوکار پیچیدهتر و شفافتری در نظر گرفته شده، اما هیچگونه حق یا صلاحیتی برای آژانس در این مورد در نظر گرفته نشده و هرگونه دسترسی در این مورد مشروط به رضایت و همکاری داوطلبانه ایران است.
The paper illustrates the provisions of the Comprehensive Safeguard Agreement، Additional Protocol and JCPOA، in terms of the inspectors’ access to military sites and the restrictions thereof. The NPT and the comprehensive safeguard agreements have not envisaged any discretionary power for the IAEA regarding the access to military sites of the States Parties. Neither the Addition Protocol has foreseen such a right. JCPOA has a sophisticated and clear provisions but not a right to access to military sites and any such an access is subject to consent and voluntary cooperation of Iran.
خلاصه ماشینی:
در مورد دسترسی یا بازدید آژانس از مکان های هسته ای ، سؤالی که به لحاظ حقوقی مطرح می شود این است که آیا بر اساس حقوق بین الملل موجود، آژانس بین المللی انرژی اتمی از صلاحیت دسترسی به مراکز نظامی دولت ها به منظور راستی آزمایی عدم انحراف فعالیت های هسته ای آن ها به تسلیحاتی برخوردار است ؟ این مقاله با رجوع و استناد به مقررات موافقت نامه های پادمان جامع و پروتکل الحاقی و نیز سند برجام با تاکید بر رویکرد و راهبرد جمهوری اسلامی ایران در این زمینه ، این موضوع را مورد بررسی قرار داده است .
با وجود این ، برخی از صاحب نظران (البرایت ، هاینونن و کیتری) استدلال کرده اند مسئولیت ها و صلاحیت های آژانس بر اساس موافقت نامه های پادمان جامع ، محدود به راسـتیآزمایی عدم انحراف مواد و فعالیت های هسـته ای اعلام شده نبوده و به مواد و فعالیت های هسـته ای اعلام نشده نیز توسعه پیدا میکند؛ که این مستلزم اختیار آژانس در دسـترسـی به مکان های مورد نظر از جمله مکان های نظامی به منظور حصـول اطمینان از فقدان مواد و فعالیت های هسـته ای در آن هاسـت (٨-٧ :٢٠١٢ ,Albright et al).
(2013: 3 مقررات موافقت نامه های پادمان جامع نه تنها اختیاری برای آژانس در دسترسی به مکان های نظامی ایجاد نمیکنند، بلکه با لحاظ حســاســیت و نگرانی دولت ها از دســترســی به مراکز نظامیشــان ، به آن ها اختیار میدهد که از ورود و دســترســی آژانس به مراکز نظامی که در آن فعالیت هســته ای مجاز (مانند تولید برق یا حرکت دادن کشــتیها و زیردریاییها با راکتورهای هسته ای) انجام میشود، را با رعایت شرایطی ممانعت به عمل آورند ( ,Morten and sverre ١٤ :٢٠٠٧).