چکیده:
در مورد ماهیت شرط عدم مسئولیت در حقوق انگلیس دو نظر وجود دارد طبق یک نظر ماهیت و کارکرد شرط عدم مسئولیت ناظر بر تعهدات طرفین و صرفا توصیف کننده و تعیین کننده حدود تعهدات طرفین و مبانی آن است. به موجب نظر دیگر ماهیت و کارکرد شرط عدم مسئولیت این است که برای نقض کننده قرارداد در برابر دعوی نقض به عنوان یک وسیله دفاع تلقی می شود و شرط عدم مسئولیت ارتباطی به نحوه ایجاد تعهد یا اصل تعهد یا عدم ایجاد آن ندارد. در فقه امامیه و حقوق ایران، ماهیت شرط عدم مسئولیت به عنوان شرط ضمن عقد همانند دیگر شروط ضمن عقد قابل بحث است. شرط عدم مسئولیت ماهیتا شرطی است که در ضمن عقدی قرار داده می شود و در اثر اندراج آن در عقد، رابطه ای بین شرط و عقد به وجود می آید و ا«ی رابطه بین عقد و شرط رابطه اصل و فرع است. نظرات فوق و آثار و تبعات آن ها در حقوق ایران و انگلیس در این نوشته مورد تجربه و تحلیل قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
ماهیت شرط عدم مسئولیت به عنوان یک شرط ضمن عقد، مورد بحث و اختلاف است و نظرات ابرازشده در این باره آثار و تبعات خاص خود را در تعهدات و مسئولیت های طرفین و مبانی آن و نیز نحوة ایجاد یا عدم ایجاد تعهد و مسئولیت دارد که در این مقاله این موضوع در حقوق ایران و انگلیس مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
برای آشنایی بیشتر با معانی مختلف شرط مراجعه شود به : انصاری ، شیخ مرتضی ، مکاسب ، ج ٦، چاپ اول ، ١٤٢٠ص ١١، خمینی ، مصطفی ، خیارات ج ٢ص ٤، خویی ، سید ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه ، ج ٥، چاپ اول ، ص ٢٦٥، محقق داماد، سید مصطفی ، قواعد فقه ، بخش مدنی ٢، انتشارات سمت ، چاپ پنجم ، ١٣٨١، ص ٣٥، کاتوزیان ، قواعد عمومی قراردادها، ج ٣، انتشار، چاپ سوم ، ١٣٨٠،ص ٢١، امامی ، حسن ، حقوق مدنی ، ج ١، چاپ چهارم ، ١٣٦٣، ص ٢٦٨.
در این صورت در اثر درج شرط عدم مسئولیت در قرارداد ، اصل تعهد مقید و منوط به شرط عدم مسئولیت یا حذف و اصلاح آن می شود و مبان و ارکان و شرایط اساسی عقد تغییر می کند به نظر می رسد دیدگاه اول منطقی باشد و اگر شرط را به معنی ربط بین دو چیز نه تقیید و 15 اناطه بدانیم ، تمام موارد استعمال این واژه را در لغت و اصطلاح دربر خواهد گرفت .
Coote Taylor' ۶۰ تعهدات مورد قبول طرفین قرارداد را توصیف می کند و توصیفی بودن شرط عدم مسئولیت ، این نتیجه را به دنبال دارد که تعهدی ایجاد نشود و به دلیل عدم ایجاد تعهد، نقض تعهد و قرارداد و در نتیجه رفع مسئولیت ناشی از نقض مفهومی ندارد.