چکیده:
اصل تناظر یکی از اصول راهبردی دادرسی مدنی است که اقتضا دارد هر یک از طرفین دعوا در زمان مناسب نسبت به تمام جهات و عناصر ارائه شده به قاضی یا مستخرج از جانب او که قابلیت تاثیر بر نتیجه منازعه را دارند، مطلع گردیده و امکان مناقشه در خصوص آن ها را داشته باشد. این اصل جنبه آمره، عام و بنیادین دارد و رعایت آن بر تمامی مراجع قضاوتی الزامی است به موجب اصل تناظر، هر یک از اصحاب دعوا حق مناقشه در خصوص هرگونه دلیلی که علیه وی ارائه شده را دارد. بر این اساس، هر دلیلی که قبل در معرض مناقشه بین الطرفین قرار نگرفته باشد، در مقام صدور حکم قابل استناد نخواهد بود. علم شخصی قاضی به معنای علمی که خارج از چارچوب ادله قانونی موجود در پرونده و مثلا از طریق اسباب حسی حاصل گردیاه یا از طریق تحقیقات مقرر در قانون ولی بدون اطلاع اصحاب دعوا و به دور از امکان مباحثه برای ایشان به دست آمده باشد، به لحاظ مغایرت با اصل تناظری بودن دادرسی فاقد اهتبار در مقام صدور رای غیر قابل استناد می باشد.
خلاصه ماشینی:
علم شخصی قاضی ؛ به معنای علمی که خارج از چارچوب ادلة قانونی موجود در پرونده و مثلا از طریق اسباب حسی حاصل گردیده یا از طریق تحقیقات مقرر در قانون ولی بدون اطلاع اصحاب دعوا و به دور از امکان مباحثه برای ایشان به دست آمده باشد، به لحاظ مغایرت با اصل تناظری بودن دادرسی فاقد اعتبار و در مقام صدور رأی ، غیر قابل استناد می باشد.
یکی از مهم ترین مقتضیات اصل تناظر این است که هیچگونه دلیلی از سوی قاضی در مقام صدور رأی قابل استناد نخواهد بود مگر آنکه از قبل در معرض مناقشه بین طرفین دعوا قرار گرفته باشد.
بر مبنای پذیرش اعتبار اصل تناظر به عنوان یکی از اصول راهبردی دادرسی مدنی ، دکترین و رویة قضایی فرانسه بر این ایده اتفاق نظر دارند که قاضی 5 4 نمی تواند برای صدور رأی به « علم شخصی »خویش استناد کندو در غیر این صورت ، 6 اصل تناظر را نقض کرده است .
پس از بررسی موقعیت اصل تناظری بودن دادرسی در نظام قضایی اسلام و حقوق موضوعه ایران ، نوبت به طرح این سؤال خواهد رسید که آیا علم قاضی در فقه و حقوق ایران در زمره ادله اثبات دعوا قرار می گیرد یا خیر ؟ اگر چنین باشد، چگونه می توان بین حجیت علم قاضی و اعتبار اصل تناظر سازگاری برقرار نمود ؟ در چه صورتی استناد قاضی به علم خویش با حق اصحاب دعوا مبنی بر « برخورداری از امکان مناقشه در ادله » منافات پیدا می کند ؟ اینها سؤالاتی هستند که در این مقاله ، به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای آن ها خواهیم بود.