چکیده:
انعقاد برجام به واقع تغییری شگرف را در فرآیند رسیدگی موضوع هستهای ایران در شورای امنیت ایجاد کرد. تغییر رویه شورای امنیت نسبت به کمیته تحریمی 1737، از جمله تغییرات مهم در این راستا محسوب میشود. مفاد قطعنامه 2231(2015) گویای پایان کار کمیته مزبور همزمان با لغو تحریمهاست. در صورتی که، بخشی از تحریمها همچنان تا روز اختتام قطعنامه 2231 ادامه خواهند داشت؛ در حالی که نظارت بر آنها لازم مینماید. پیشبینی تأسیس کمیسیون مشترک در برجام که وظایفی مانند کمیته برعهده دارد، تردیدهایی را در خصوص حذف کمیته تحریمی 1737 به وجود میآورد. تا زمانی که تحریمی وجود دارد، انحراف از آنها نیازمند واکنشی است که اغلب با وارد کردن اسم شخص خاطی در لیست تحریمی همراه است. با این وجود، نمیتوان این حق را در حدود صلاحیت رکنی خارج از شورای امنیت دانست. بنابراین، مطابق قطعنامه 2231، مواردی پیشبینی شده تا شورای امنیت در کنار کمیسیون بر تعهدات مذکور نظارت داشته و اقدامات لازم را انجام دهد. در این نوشتار به بررسی روند حذف کمیته تحریمی 1737 و اعطای برخی از اختیارات آن به کمیسیون مشترک برجام پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
با این اوصاف آیا میتوان وظیفه کمیته 1737 را باوجود آنکه تحریمها با فرا رسیدن «روز اجرا» لغو میشوند، همچنان باقی دانست؟ اگر این چنین باشد پس نقش کمیسیون مشترک که در برجام پیشبینی شده چیست؟ آیا هر دو به طور موازی در کنار هم فعالیت میکنند؟ پاسخ به سوالات فوق از آن جهت حائز اهمیت است که در وهله نخست، تکلیف دولتها را مشخص میکند از آن جهت که برای انجام اقداماتی که همچنان تا پس از «روز اجرا» باقی است، در برابر چه رکنی باید پاسخگو باشند.
دوم این که این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که جانشینی کمیسیون آثار منحصر به فردی را ایجاد میکند از جمله آن که میتواند سازوکار ورود و خروج نام اشخاص از لیست تحریم را از میان بر دارد؛ به عبارت دیگر، برای اسامی که همچنان تا فرارسیدن روز انتقال در لیست تحریم است؛ آیا امکان خروج در صورت پایان یافتن کار کمیته تحریم 1737 وجود دارد؟ واگر پاسخ مثبت است، چگونه؟ بررسی فرآیند کاری هر یک از کمیسیون مشترک و کمیته تحریم 1737 با مدنظر قرار گرفتن برجام و قطعنامه 2231 (2015) و مطابقت دادن وظایف و اختیارات دو رکن مذکور، تنها راه برای یافتن پاسخ سوالات فوق است؛ بنابراین، در ادامه نخست به بررسی کمیسیون مشترک برجام و سپس، بررسی کمیته تحریم 1737 میپردازیم و در پایان، جمعبندی مباحث مزبور در قالب نتیجهگیری ارائه میشود.