چکیده:
دعوی تقابل با ماهیت و کارکرد دوگانه دفاع و ادعا یکی از مهمترین دعاوی طاری است که پیشبینی مقرراتی راجع به آن در قانون آیین دادرسی مدنی ایران از نخستین گامهای قانونگذاری مورد توجه بوده است. مقنن در تبیین مفهوم و ماهیت و چگونگی استفاده از آن به کمترین تعداد مواد (سه ماده) در قانون آیین دادرسی مدنی اکتفا کرده است. دعوای تقابل در لفظ دعوا است اما به واقع دفاعی است که علاوه بر دفاع، مزیت دیگری نیز برای خوانده میخواهد. از اینرو، ریشه در اعمال حق دادخواهی دارد. دکترین حقوقی بیشترین سهم را در توضیح و تشریح نحوه استفاده از این امکان در دادرسی بر عهده دارد. دعوای تقابل موجب عدول از صلاحیت محلی دادگاه است اما نمیتواند چنین امری را در مورد صلاحیت ذاتی ایجاد کند. همچنین دعوای تقابل از دعوای اصلی مستقل است. مسائلی همچون شرایط طرح و پذیرش دعوای تقابل و آثار آن در نظم رسیدگی و دادگاهها، استقلال به دعوای اصلی از موضوعات این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"لازم به ذکر است که اگرچه دعوای متقابل موجب انحراف از صلاحیت محلـی دادگاه ها می شود ولی احتراز از صدور احکام متعارض احتمالی و اطاله دادرسی که به تعبیر یکی از استادان «گریبان گیر خود دادگستری نیـز مـی شـود، بـیش آن ارزش دارد کـه انحـراف از قواعـد 3 صلاحیت نسبی ، که با تراضی اصحاب دعوا قابل عدول اسـت ، بتوانـد مـانع گـردد» و حتـی در موردی که خطر ارعاب در دعوای متقابل وجود داشته باشد، اگرچه مقرراتی در این زمینـه وجـود ندارد، ولی به نظر می رسد با أخذ وحدت ملاک از مواد ١٣٩ و ١٣٣ قانون آیین دادرسی مـدنی در وورد و جلب ثالث ، دادگاه بتواند دادخواست اصلی را از دادخواست طاری تفکیک نموده و بـه هـر یک جداگانه رسیدگی کند؛ امری که در مواد ٣٦٧ و ٣٦٨ کد آیـین دادرسـی مـدنی فرانسـه بـه ١.
اقامه دعوای تقابل از سوی واخواه نیز امر دیگری است که ممکن است با لحاظ لزوم طـرح ایـن دعـوا تـا پایـان جلسـه اول دادرسی با آن مخالفت کرد٢، اما از آنجا که شرط اقامه این دعوا در مهلت فقـط مزیـت عـدول از صلاحیت محلی را به همراه دارد و اگر رعایت نشود باز دعاوی مرتبط به استناد ماده ١٠٣ قـانون آیین دادرسی مدنی توأمان قابل رسیدگی اند و این خود نشان می دهد کـه مهلـت بـه هـیچ روی نافی اراده مقنن در جلوگیری از احکام متعارض نیست ، می توان پذیرفت که واخواه نیز مـی توانـد چنین دعوایی را به منظور اجرای حقوق دفاعی خود از زمان اطلاع یافتن از صـدور حکـم غیـابی علیه خود، طرح کند."