چکیده:
وقف سنت حسنهای است که از دیرباز به اشکال گوناگون در تاریخ بشر وجود داشته و اسلام آن را در مسیری روشن، منطقی، هدفدار، مترقی و دقیق نهاده است. در ادوار مختلف اسلامی، شاهد گسترش این سنت حسنه هستیم، در قرن هشتم هـ.ق سنت وقف گسترش چشمگیری یافت، وجود بناها و املاک وقفی فراوان در این دوره، گواهی بر این ادعاست. در کنار بناهای وقفی، اشیایی نیز، وقف اماکن مختلف شده است که از جمله آنها، اشیای چوبی است که شامل منبر، در و رحل میشود، این اشیا، وقف اماکنی مانند مساجد، مقابر امامزادگان و بزرگان و مدارس دینی گشته و علاوه بر ارزش فنی و هنری که دارند، به دلیل داشتن کتیبههایی با مضامین دینی و اعتقادی اعتباری دو چندان یافتهاند. عمده این آثار توسط حاکمان محلی و همچنین بزرگان شهرها و روستاها، وقف اماکن دینی شدهاند. هدف این پژوهش، معرفی آثار چوبی وقفی قرن هشتم هجری قمری، شرح کوتاهی در مورد ویژگیهای فنی و هنری آنها و در گام بعد، بررسی مضامین کتیبهها و معرفی بانیان این نوع آثار است. در پایان تحقیق، این نتیجه حاصل شد که در دوره ذکر شده، وقف اشیای چوبی به یک سنت پسندیده بدل شده است که بانیان به آن اهتمام فراوان داشتهاند تا اثری که وقف میکنند، درخور شان مکانی که شی وقف آنجا شده است، باشد. اطلاعات ارائهشده به صورت کتابخانهای و مطالعات میدانی جمعآوری شده و رویکردی تاریخی- تحلیلی دارد.
خلاصه ماشینی:
در کنار بناهای وقفی، اشیایی نیز، وقف اماکن مختلف شده است که از جمله آنها، اشیای چوبی است که شامل منبر، در و رحل میشود، این اشیا، وقف اماکنی مانند مساجد، مقابر امامزادگان و بزرگان و مدارس دینی گشته و علاوه بر ارزش فنی و هنری که دارند، به دلیل داشتن کتیبههایی با مضامین دینی و اعتقادی اعتباری دو چندان یافتهاند.
در مجموع تعداد شش کتیبه در بخشهای مختلف منبر مسجد جامع نایین نوشته شده است، این کتیبهها مشتمل بر آیات قرآن و نام سازنده و بانی، خطاط و تاریخ ساخت منبر است.
ارزش منبر بیشتر به واسطه قدمت آن است، زیرا دارای تاریخ ساخت، نام بانی(واقف)، سازنده و خطاط است متن نوشتهها که تماما به قلم ثلث هستند چنین است؛ تیرک سمت راست: «به اهتمام دلبستگی رییس شمسالدین محمد و کدخدا یار» و ادامه کتیبه بر تیرک عمودی سمت چپ بدین صورت نوشته شده است: «علی بن صدرالدین حرره محمود یارندی»[2] تیرک مقابل(پشت مسند): «وقف مسجد یارند فی ربیعالاول سنة تسع و خمسین سبعمایه»(759 هـ.
این امامزاده چند شیء چوبی نفیس دارد که از جمله آنها دو در چوبی است یکی از این درها، در ورودی شرقی رواق نصب بوده است، در مذکور دارای دو لنگه به ابعاد 06 / 1 × 06 / 2 متر است که به شیوه قاب و تنکه ساخته شده، بخشی از نوشتهها و منبتکاری آن، در اثر مرور زمان و عوامل جوی و سیل، محو شده و نوشتههای باقیمانده بدین شرح است؛ «وقف مسجد جامع کرد فخر الاماجد محمد حسین ابن حسین برزی.