چکیده:
دیدگاه سلطهگری و چیرگی بر طبیعت با وقوع رنسانس جان گرفته و مورد اهتمام بسیاری از روشنفکران غربی قرار گرفت. نگاه تمامیت خواهانهای که محور آن بر حذف خداوند از صحنهی طبیعت و تکیه بر انسان محوری استوار بود. اندیشهی رم که مظهر آن ارسطو بود با رسوخ در مجامع دینی مسیحی و یهودی آنها را تحت تأثیر خود قرار داد تا جایی که دانشمندانی چون «ام وایت» به این نتیجه رسیدند که سرمنشأ تخریب محیطزیست اندیشههای دینی است. این اندیشهی القائی در حالی مطرح شد که بسیاری از پیروان آیین یهود و مسیح که از مکتب فکری کلیسایی «یونانی - هلنیستی» تبعیت میکردند با برداشت انسانمحورانه و چیرهجویانه نسبت به طبیعت مخالف بودند. در مقابل اندیشهی ناب اسلامی که از قرآن و وحی سرچشمه میگرفت، از ابتدا نسبت به طبیعت نگاه احترامآمیز داشته و با اعتقاد به خدا محوری در طبیعت، همواره محیطزیست را به عنوان امانت نزد بندگان تلقی نموده و امر به استفادهی صحیح از مواهب طبیعی مینماید و تعلق محیطزیست به همهی اعصار و نسلها را یادآور و از هر گونه تخریب و ویرانگری ناشی از سودجویی و انسانمحوری نسبت به طبیعت منع مینماید.
خلاصه ماشینی:
اندیشـه ی رم که مظهر آن ارسطو بود با رسوخ در مجامع دینی مسـیحی و یهـودی آن هـا را تحـت تأثیر خود قرار داد تا جایی که دانشمندانی چون «ام وایت » به این نتیجـه رسـیدند کـه سرمنشأ تخریب محیط زیست اندیشه های دینی است .
در مقابـل اندیشـه ی نـاب اسـلامی کـه از قـرآن و وحـی سرچشمه میگرفت ، از ابتدا نسبت به طبیعت نگاه احترام آمیز داشته و با اعتقاد به خدا محوری در طبیعت ، همواره محیط زیست را به عنوان امانت نزد بندگان تلقـی نمـوده و امر به استفاده ی صحیح از مواهب طبیعی مینمایـد و تعلـق محـیط زیسـت بـه همـه ی اعصار و نسل ها را یادآور و از هر گونه تخریب و ویران گری ناشـی از سـودجویی و انسان محوری نسبت به طبیعت منع مینماید.
به نظر او انسان دشمن طبیعت بوده که برای چیرگی بر محیط زیسـت بیرونـی، کـه نظم اجتماعی صنعتی را ایجاد کند، ناچار است جهان بیرونی را شئ منفعـل در اختیـار خـود ببیند (ماکوزه ، ١٩٥٥: ٩٩).
٣ جان بری از مستشرقین در این خصوص مـیگویـد «اسلام با اتخاذ نظریه ی خدامحوری نسـبت بـه محـیط زیسـت ، طبیعـت را امانـت الهـی نـزد دین داران میداند و به شیوه ی درست تفکر درباره ی محیط زیست و پیونـد بـا طبیعـت را در قالب آیات قرآنی بیان نموده است »( بری، ١٩٩٦: ٤٦).
از دیدگاه اسلام ، انسان حی متأله است و آیینه ی تمام نمای اسماء و صـفات الهـی اسـت که به عنوان خلیفه الله نگهبان محیط زیست است و میباید ضمن استفاده ی صحیح از طبیعت در عمران و آبادی آن بکوشد.