چکیده:
این مقاله، حاصل پژوهشی در حوزه گیاه قومشناسی است که با روش کیفی و با استفاده از ابزارهای جمعآوری اطلاعات مانند انواع روشهای مصاحبه و مشاهده، هدف دستیابی به اطلاعات دانش بومی اهالی روستای پسقلعه، واقع در شمال کلانشهر تهران را دنبال کرده است. لذا سعی شده تا گیاهان خودرویی شناسایی شوند که توسط اهالی جمعآوری میشوند و طی سالهای متوالی در حوزههای خوراک و دارو برای انسان و دام مورد استفاده بودهاند و نیز در زندگی روزمره، باورهای مردمی کاربرد داشتهاند. نحوه و میزان استفاده از این گیاهان و بطور کلی جزییات نقش آنها در زندگی اهالی در جریان پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در مجموع 99 گیاهان در این منطقه شناسایی و طبقهبندی شدهاند. پس از جمعآوری اطلاعات فرهنگی یا به بیان دیگر اطلاعات گیاه قومشناختی گیاهان به وسیله پرسشنامه طراحیشده توسط پژوهشگران و انجام تعدادی مصاحبه و مشاهده، مرحله بعدی تحقیق توسط محققین هرباریوم ...این مقاله ،حاصل پژوهشیدرحوزه گیاه قوم شناسی است که باروش کیفیوبااستفاده از ابزارهایجمع آوریاطلاعات مانندانواع روش هایمصاحبه ومشاهده ،هدف دست یابیبه اطلاعات دانش بومیاهالیروستای پس قلعه ،واقع درشمال کلان شهرتهران رادنبال کرده است .لذاسعی شده تاگیاهان خودرویی شناسایی شوندکه توسط اهالی جمع آوری میشوندوطی سال های متوالی درحوزه های خوراک وداروبرای انسان ودام مورد استفاده بوده اندونیزدرزندگیروزمره ،باورهای مردمیکاربردداشته اند.نحوه ومیزان استفاده ازاین گیاهان وبطورکلیجزییات نقش آن هادرزندگیاهالیدرجریان پژوهش موردبررسیقرارگرفته است .درمجموع ٩٩گیاهان دراین منطقه شناساییوطبقه بندی شده اند.پس ازجمع آوریاطلاعات فرهنگی یابه بیان دیگراطلاعات گیاه قوم شناختی گیاهان به وسیله پرسش نامه طراحیشده توسط پژوهشگران وانجام تعدادیمصاحبه و مشاهده ،مرحله بعدیتحقیق توسط محققین هرباریوم دانشگاه تربیت معلم انجام گرفت و گیاهان نام گذاریشدند.درمیان گیاهان مختلف مورداستفاده دراین منطقه به عنوان مثال میتوانیم به انواع میوه هایباغیشامل انواع آلو،آلبالووتوت ،گیاهان خودروعلفی نظیرانواع گیاهان پیازیکوهیشامل آلما،والک وسیرکوهمچنین گیاهان فصلیچون گون ،گزنه ،پونه ،گاوزبان ،گلپرونظایرآن اشاره کنیم .
خلاصه ماشینی:
" توجه به گیاهان ونقش آن هادرفرهنگ هایمختلف پیوسته درگوشه وکنارانواع آثار مردم نگاریوتحقیقات مردم شناسیدیده میشود،امابایدتوجه داشت گیاه قوم شناسیرشته جدیدیاست که اولین باردرسال ١٨٩٦توسط هارشبرگر 1 (هارشبرگر،١٨٩٦:١٦٤-١٥٤) با این عنوان نام گذاریشدودردهه هایاخیرازتلفیق دورشته مردم شناسیوگیاه شناسیشکل Harshberger هارشبرگر(١٩٢٩-١٨٩٦)گیاه شناس سیستماسینیبودکه برایاولین باراین واژه رابکاربردوآن رااین گونه تعریف کرد:"استفاده ازگیاهان توسط مردم بومی ".
بااین همه گیاه قوم شناسیامروزه تعاریف مختلفیداردکه به تعبیرشولتز 2 رایج ترین آن هاعبارت است از: "استفاده هایگیاهان درجوامع ابتدایی"،این تعریفیکه درست درمقابل تعریف "گیاه شناسی اقتصادی"قرارمیگیردکه به معنیاستفاده هاییاست که کشت وصنعت 3 درجوامع پیشرفته از گیاهان دارند.
برپایه چنین تعریفیازرشته گیاه قوم شناسیبودکه مطالعه درمنطقه پس قلعه واقع درشمال شهرتهران انجام شدکه هدف آن شناساییجامع رابطه ایمیان مردم ساکن باگیاهان خاص منطقه درطینسل ها،جایگاه ونقش این گیاهان درزندگیاجتماعیوتاثیرگیاهان در شکل گیریمکانیسم هایشناختی اهالیازمحیط پیرامونشان ،دربهاروتابستان سال ١٣٨٨ صورت گرفت .
گیاهان دارویی مردم پس قلعه ،مانندمردم بسیاریازنقاط دیگرایران ،گیاهان را(مثل گوشت حیوانات وهمه خوراکیهایدیگر)براساس طبیعتیکه دارندبه دودسته "سرد"و"گرم "تقسیم میکنندو معتقدهستندکه هرگیاه بسته به این که سردیاگرم باشد،خواص ونقش متفاوتیدرسلامتی بدن دارد.
خوراکی همه قسمت هایهوایی خام :سالاد،پخته :سوپ ،خورشت (به عنوان قارچ ) اوائل بهار 78 کورزنگ ------- -------------- - خوارکدام برساگ قه و بدون تغییر بهار 79 کوما، کما FerulWaipledr.
" به عنوان نتیجه ایموجزبراین مطالعه ،انگشت اشاره براین تهدیدهایجدیمیگذاریم وبه همه محققان ومسئولان برنامه ریزیهایاجرائیپیشنهادمیکنیم که توجه بیشتریبه این بخش واین رابطه ارزشمندبین انسان وطبیعت دراین منطقه داشته باشندومنابعیرابرای جلوگیریازتحمیل هزینه هایبعدیبه منظورکاهش صدمات ناشیازتخریب این ارتباط به این موضوع اختصاص دهند."