چکیده:
در این پژوهش با هدف اثبات اصالت و ریشه داری قاعدهی مشهور مقابله به مثل (به عنوان کیفر جرم قتل ) و تبیین مبانی آن، نیز کمک به رفع شبهات و پاسخگویی به آنها، سوابق تاریخی این نوع از مجازات تحقیق و بررسی گردیده است . با بررسی قوانین و سنگ نوشته های برجایمانده از دوران ایرانباستان از جمله قانون حمورابی و اطلاعات تاریخی دیگر که به روش کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شدهاند، مواردی که این مجازات یا مشابه آن به عنوان یک مجازات قانونی مورد پذیرش قرارگرفته ، مشخص و با هم مقایسه شده است . نتیجه اینکه سابقه ی قانونگذاری و اجرای این قاعده به قانوننامه ی حمورابی ششمین پادشاه بابل بازمیگردد. بیان صریح محتوای قاعدهی مشهور قصاص (مثل به عوض مثل ) در موارد مختلفی از قانون حمورابی نشانه ی قدمت بسیار زیاد این قاعدهی حقوقی در ایران و برخورداری از اصالت و داشتن ریشه های عمیق در تاریخ است .
خلاصه ماشینی:
"ب- ضربوجرح وارده بر اعضای بدن در قانوننامه ی حمورابی برای ضربوجرح جسمانی نیز کیفر مقابله به مثل پیش بینی شده است ؛ البته باید به این نکته توجه داشت که در بحث ضربوجرح بدنی، پایین تر از قتل ، قانون حمورابی میان یک اویلوم (عضوی از طبقات برتر) و مشکنوم (مرد فقیر یا شاید تنها یک شهروند آزاد عادی) تمایز مینهد.
ازاین رو، حقوق کیفری آشور در هر جا که اعمال قانون مقابله به مثل (چشم در برابر چشم ، دندان در برابر دندان، جان در برابر جان) امکانپذیر باشد، آن را به مجازات دیگر ترجیح داده است ؛ بنابراین برای کلیه ی جرائم علیه اشخاص مانند قتل و ضربوجرح و ایذای بدنی آن را به عنوان اصل کیفری تثبیت کرده است (بادامچی، ١٣٨٢: ٩٥ تا ٩٦).
البته باید این نکته را افزود که عدم پرداخت فدیه ی توافق شده از سوی قاتل ، به احیای حق اصلی انتقامگیری منجر میشود؛ یعنی تسلیم کسی که فدیه به عوض او پرداخت میگردید (بهمنش ، ١٣٤٧: ٢٨٦؛ نجفی ابرندآبادی و بادامچی، همان: ١٨٣)؛ ازاین رو، حقوق کیفری آشور در هر جا که اعمال قاعدهی مقابله به مثل امکانپذیر باشد، آن را به مجازات دیگر ترجیح داده است ؛ بنابراین برای تمامی جرائم علیه اشخاص مانند قتل و ضربوجرح و ایذای بدنی آن را به عنوان اصل کیفری تثبیت کرده است (بادامچی، ١٣٨٢: ٩٥ تا ٩٦)."