چکیده:
در انگاره های متاخر دستور زایشی دو دیدگاه عمده راجع به چگونگی نظام حالت دهی وجود دارد. دیدگاه چامسکیایی استاندارد این است که حالت توسط هستة دستوری به نزدیکت ین گروه اسمی از طریق یک مطابقه اعطا می شود (چامسکی ، ٢٠٠٠). در این رویکرد حالت به عنوان تجویز کنندة گروههای اسمی ، مقوله ای کاملا نحوی است و ارتباط مستقیمی بین حالت ساختاری و روابط ساختاری گروههای اسمی پذیرنده حالت وجود دارد. در دیدگاه دوم، حالت دهی توسط قواعد پیکره ای و در بخش آوایی صورت می گیرد. در این رویکرد ارتباط مستقیمی بین حالت دهی و مطابقه برقرار نیست و سلسه مراتب ساختواژی ، حالت گروههای اسمی را تعیین می کند. در این مقاله ، با بررسی دادههایی از دو گونه زبان کردی ، سنندجی و بانه ای ، و مقایسة شباهت ها و تفاوت های این دو گونه از گویش سورانی نشان خواهیم داد که برای تبیین نظام حالت دهی ، ارجاع به مفروضات نظری در هر دو رویکرد ضروری است .
خلاصه ماشینی:
"م فا-دادن- اخباری جمع -معرفه -کتاب رژا ’رژا کتابها را به ما می دهد‘ در مثالهای فوق همانگونه که مشهود است ، گروه اسمی مفعول غیرمستقیم هم در کردی بانه و هم درکردی سنندجی در زمان حال، تحت حاکمیت حرف اضافه قرار دارد و از حالت غیرفاعلی برخوردار است .
م. غیرفا=جمع -معرفه -کتاب رژا ’ رژا کتابها را به ما داد‘ در الگوی دوم گزارههای دو مفعولی در زمان گذشته ، گروه اسمی مفعول غیرمستقیم در کردی بانه ای به صورت وند فاعلی بر روی فعل تجلی می یابد و در کردی سنندجی به صورت واژهبست غیرفاعلی به حرف اضافه منضم می شود.
کریمی (١٣٩٢) با بررسی گزارههای دو مفعولی زبان کردی(گویش سورانی ) به این نتیجه می رسد که حالت دهی فاعلی بر روی گروه اسمی مفعولی غیرمستقیم به ساختار نحوی و جایگاه گروههای اسمی در نحو حساس نیست بلکه قواعد انفصالی ساختواژی پسانحوی در تعیین حالت مذکور دخیل می باشد.
به -١ج فا دادن٣ م غیرفا=جمع -معرفه - یب رژا ’ رژا سیب ها را به ما داد‘ در گزارة دو مفعولی زمان گذشته در کردی بانه ای هرگاه گروه اسمی مفعول غیرمستقیم به - صورت ضمیرمتصل به فعل منضم شود، حالت فاعلی دریافت می کند.
فرستادن ٣ج یرفا = برای ١ج غیرفا=جمع -معرفه -پاکت ما ’ما پاکتها را برایشان فرستادیم ‘ همانگونه که از مثالهای فوق مشهود است ، گروه اسمی مفعول غیرمستقیم چه در حالتی که به صورت آشکار در جمله باشد و چه زمانی که به صورت واژهبست به حرف اضافه منضم شود، تحت حاکمیت حرف اضافه قرار دارد و از حالت غیرفاعلی برخوردار است ."