چکیده:
جامعهی ما طی دو دههی گذشته تغییرات چشمگیری را در حوزههای فرهنگی و مسائل اخلاقی از سر گذرانده است. تعارضها و چالشهای سیاسی بین احزاب سیاسی (اصلاحگران و اصولگرایان) به غفلت از اخلاق اجتماعی، بهویژه در نهاد خانواده، منجر شد. در حقیقت، چالشها برای دستیابی به قدرت سیاسی بیشتر، بین احزاب و مسئولان سیاسی، به غفلت از اخلاق اجتماعی در کل جامعه انجامید. این مقاله در صدد است تا بازنمایی اخلاق اجتماعی را در فیلم طلا و مس، فیلمی از همایون اسعدیان، از طریق تحلیل روایت، تحلیل کند. طلا و مس که حلقهی سوم از یک تریلوژی (سهگانه) مشهور سینمای ایران (مارمولک و زیر نور ماه دو فیلم دیگر این سهگانهاند) است، به زندگی دینی و نقش اجتماعی روحانیون جوان میپردازد. فیلم در زندگی یک طلبهی جوان و روابطش با همسر و مردم کوچه و بازار رسوخ میکند تا چهرهی حقیقی اخلاق را به تصویر بکشد. رضا، طلبهی جوان فیلم، در پی آموختن درس اخلاق از یک استاد روحانی پیر در مدرسهی دینی است؛ اما بهزودی در مییابد که نمیتوان اخلاق واقعی را در کتابها جست. قواعد اخلاقی سادهاند و تنها میتوان آنها را از خلال موقعیتهای روزمره دریافت.جامعه ی ما طی دو دهه ی گذشته تغییرات چشمگیری را در حوزه های فرهنگی و مسائل اخلاقی از سر گذرانده است . تعارض ها و چالش های سیاسی بین احزاب سیاسی (اصلاحگران و اصولگرایان ) به غفلت از اخلاق اجتماعی، به ویژه در نهاد خانواده ، منجر شد. در حقیقت ، چالش ها برای دستیابی به قدرت سیاسی بیشتر، بین احزاب و مسئولان سیاسی، به غفلت از اخلاق اجتماعی در کل جامعه انجامید. این مقاله در صدد است تا بازنمایی اخلاق اجتماعی را در فیلم طلا و مس ، فیلمی از همایون اسعدیان ، از طریق تحلیل روایت ، تحلیل کند. طلا و مس که حلقه ی سوم از یک تریلوژی (سه گانه ) مشهور سینمای ایران (مارمولک و زیر نور ماه دو فیلم دیگر این سه گانه اند) است ، به زندگی دینی و نقش اجتماعی روحانیون جوان میپردازد. فیلم در زندگی یک طلبه ی جوان و روابطش با همسر و مردم کوچه و بازار رسوخ میکند تا چهره ی حقیقی اخلاق را به تصویر بکشد. رضا، طلبه ی جوان فیلم ، در پی آموختن درس اخلاق از یک استاد روحانی پیر در مدرسه ی دینی است ؛ اما به زودی در مییابد که نمیتوان اخلاق واقعی را در کتاب ها جست . قواعد اخلاقی ساده اند و تنها میتوان آن ها را از خلال موقعیت های روزمره دریافت .
خلاصه ماشینی:
"یک ساختار روایی در تولیدات فرهنگی مانند فیلم سینمایی، نمایشی از زنجیره ای از موقعیت ها و شخصیت های عادی (دانسی، ١٣٨٧: ٤٩) است که محقق با استفاده از تحلیل روایت ، میتواند این ساختار را مورد مطالعه قرار داده و «به تجزیه ی ساختارها و اجزای معناساز بپردازد، بدون اینکه ابژه مطالعه اش را از حالت یک کل معنادار خارج کند» (دلیریان ، بی تا).
این فیلم سینمایی روایت گر تقابل میان اخلاق نظری و اخلاق عملی- اجتماعی نیست ؛ بلکه به دنبال معرفی کردن نوعی از انواع اخلاق است که سیدرضا در کتاب ها و در کلاس های درس حوزه به دنبال اش میگشت ، و باعث شده بود تا از دنیای واقعی و به خصوص مردم فاصله گرفته و جریانات دور و برش را نبیند؛ و در نهایت موفق به حصول اخلاق اجتماعی که هر فرد برای حیات در جامعه نیاز دارد، نائل شود.
دعا همان قدر مهم است که رسیدگی به امور زندگی روزمره ، شاد کردن همسر و اطرافیان ، انجام امور منزل ، هدیه دادن ، بچه داری، پرکردن اوقات فراغت فرزندان ، دست گیری از دیگران ، خود اتکایی و کسب روزی حلال ، شناخت نیازهای خانواده و تأمین این نیازها، صبر و حوصله و استقامت و پایداری در سختیهای زندگی مثل پخت و پز، استحمام فرزندان ، لباس شستن ، بازی کردن با فرزندان ، قالی بافتن برای کسب رزق حلال ، تنظیم روابط زناشویی، و اظهار دوست داشتن .
نزاع میان گفتمان سنتی و گفتمان سنتی- مدرن در این فیلم منجر به ارائه یک برنامه و مدل و نقشه راهبردی اخلاق اجتماعی در سطح خانواده و به تبع آن در سطح جامعه میشود، و گفتمان ها و گروه های سیاسی متخاصم را دعوت میکند تا کم تر این عرصه را مورد هجوم خود قرار دهند."