خلاصه ماشینی:
مراسم اشگلان را تاجیکان ولایتهای ختلان و ساکنان وادی رشت (قراتگین کنونی)و درواز تا سالهای نزدیک اجرا مینمودند و امروزه نیز این مراسم با همین نام در میان مردم محلهای تاجیک نشین آسیای میانه (خراسان)مشهور است.
هنگام برگزاری مراسم،مردم بایسون،ترانهی زیر را میسرودند که آن نیز با مراجعه به فرشتهی باران سسخاتون شروع میشود: سسخاتون سسخاتون بار باران تیز تیز سرود و ترانههای دعوت باران و بازداشتن آن یکی از بخشهای قدیمی فولکلور مراسم بهاری مردم تاجیک است که ریشهی آن به اوستا میرسد و پیوندی ناگسستنی با آن دارد قطره قطره ریز ریز بر زمین آب ده غله سبز تیز تیز چمچقکا تشنه ماندی دهقان زنان گشته ماندی.
اهالی سمرقند باستان و نواحی اطراف نیز مراسم مذکور را سازمان میدادند که ترانهی آن با ترانههای دعوت باران دیگر نقاط تاجیک نشین یکرنگ است.
یا رب سبب حیات حیوان بفرست از خوان کرم نعمت الوان بفرست از بهر لب تشنهء طفلان نبات از سینهء ابر شیر باران بفرست در بخارا و نواحی اطراف آن بچهها با خواهش والدین رفیدهای را به چوب بسته و با آن به منازل مردم رفته و هنگام خشکسالی چنین میسرودند: چیلقزان تان میگود تشنه ماندس آب میگود در آبان یشت اشاره به نظرهایی است که دیویسناها جهت دریافت کمک به اناهیتا مراسمی بر پا میداشتهاند که بعد از غروب آفتاب برگزار میشده که برعکس گفتههای اناهیتا بوده است نای خدا باران ته باران مولود سول ته ده چول چوبانان ته ده دول دهقانان ته این مراسم در بین ساکنان خراسان ایران وجود داشته است.