چکیده:
منطقه کوهستانی غور، به پشتوانه درهها و کوههای صعب العبور تا اواسط قرن چهارم هجری در مقابل
مسلمانان پایداری کرده و تحت همین شرایط، پس از غلبه غزنویان بر آن منطقه و ورود اسلام به آنجا، باز
هم سنن و ساخت سیاسی پیشین خود را حفظ کرد. با غلبه سلجوقیان بر سلطان مسعود غزنوی و رانده شدن
غزنویان از خراسان، منطقه غور به عنوان ایالتی حایل میان دو قدرت رقیب سلجوقی و غزنوی، موقعیت
سوقالجیشی و اهمیت ویژهای پیدا کرد. در این زمان (قرن پنجم هجری) خاندان حاکمه غور، با بهره
برداری از شرایط موجود، صرفا به حفظ استقلال و افزایش تدریجی قدرت خود در جریان رقابت این دو
دولت میاندیشیدند. آنها تحت تأثیر سنن سیاسی رایج در ایران و خراسان، ضمن برچیدن اساس ساخت
سیاسی ملوک الطوایفی، وحدت سیاسی منطقه را تحقق بخشیده، سپس در سالهای آتی (نیمه اول قرن
ششم) با استفاده از انحطاط تدریجی و ضعف دولتین مذکور، به تصرف تدریجی مستملکات آنها
پرداختند. ضعف شدید دولت دست نشانده غزنوی در اثر از دست دادن حامی مقتدر و واقعی خود، یعنی
سلطان سنجر و انقراض حکومت سلجوقیان در خراسان و شرق ایران بهدست ایلات اغوز (غزها) در رأس
نیمه قرن ششم، به حکمرانان غور فرصت داد تا با در اختیار گرفتن قلمرو آنها، پایههای قدرت خود را
مستحکم و خود را جانشین آنان سازند.
خلاصه ماشینی:
"ضعف شدید دولت دست نشانده غزنوی در اثر از دست دادن حامی مقتدر و واقعی خود، یعنی سلطان سنجر و انقراض حکومت سلجوقیان در خراسان و شرق ایران بهدست ایلات اغوز (غزها) در رأس نیمه قرن ششم، به حکمرانان غور فرصت داد تا با در اختیار گرفتن قلمرو آنها، پایههای قدرت خود را مستحکم و خود را جانشین آنان سازند.
(1) لازم به ذکر است که منابع غزنوی از حاکم غور با نام ابن سوری یاد کرده و ظاهرا به منظور تبرئه ساحت سلطان محمود از جدال با مسلمانان، وی را کافر میدانند، اما منابع غوری، علاوه بر ذکر اسلام اجداد این حکمران، نام وی را محمد بن سوری نوشتهاند که آشکارا مسلمان بودن وی را نیز نشان میدهد.
سلطان محمود (حک 387-421ق) که با شدت عمل و تحت عناوین مختلف، همچون مبارزه با قرمطیان، همه مخالفان قدرت خود، بهویژه اشراف خراسان را سرکوب کرده بود، در سال 401ق نیز ظاهرا با استناد به کافر بودن ساکنان غور و با استفاده از اختلاف میان اعضای خاندان حاکمه، به عنوان غزا به آنجا تاخت و با لطایف الحیل بر محمد بن سوری و فرزندش شیث دست یافت و او را در حبس نگه داشت تا با خوردن زهر خود را هلاک کرد.
1ـ ورود اسلام به غور در قرن چهارم هجری که به عنوان مهمترین عامل قدرت یابی سلاطین غور، آن منطقه را از انزوای سیاسی رهاینده و به آنها امکان داد تا با استفاده از شور و انرژی کوهنشینان نو مسلمان غوری به حکومت مناطق مجاور، دست یافته و به ایفای نقش تاریخی خود در راستای گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی بپردازند."