چکیده:
ماده ٣٠موافقت نامه تریپس در موردمحدودیت های حقوق دارندگان حق اختراع مـی باشـد نگرش حاکم بر موافقت نامه تریپس نگرش حمایتی است بـدین معنـی کـه ایـن موافقـت نامـه عمدتا بدنبال حمابت از حقوق دارندگان مالکیت فکری است اما علی الاصـول رسـالت حقـوق مالکیت فکری ایجادتوازن بین حقوق فردی دارندگان و حقـوق اجتمـاع یـا بـه تعبیـر مـاده ٧ موافقت نامه تریپس ایجاد تعادل بین حقوق تولیـد کننـدگان و مصـرف کننـدگان تکنولـوژی می باشد.یکی از سازو کارهای رسیدن به این تعادل استثنائات پـیش بینـی شـده در مـاده ٣٠ موافقت نامه تریپس می باشد.اما این ماده به گونه ای پیش بینی شده است کـه در عمـل باعـث ایجاد تفاسیر متفاوتی بین کشورهای توسعه یافته و کشور های در حال توسعه شده است .رویـه قضایی سازمان جهانی تجارت یکی از راه هایی است که کشور های عضو سازمان جهانی تجارت را در رسیدن به درک مشترک از این ماده کمک می کند .اما رویه قضایی هیـات حـل اخـتلاف سازمان نیزنتوانسته است به چالش های موجود در این مورد پایان دهد و همچنان اختلاف بـین کشورها در خصوص حدود و ثغور این ماده باقی است .
خلاصه ماشینی:
اگرچه هردو مورد فوق از سازوکارهای بعد از اعطاء حق اختراع می باشند٢ اما استفاده از اختراعات بر اساس مجوز های اجباری متضمن پرداخت غرامت می باشدضمن اینکه صدور مجوزهای اجباری مستلزم طی شدن فرایندی است که شرایط آن بسیار پیچیده است درحالی که اعمال استثنائات ماده ٣٠ مستلزم انجام تشریفات خاصی نیست ومتضمن پرداخت هیچ گونه غرامتی به دارنده حق اختراع نیست (P١ ,٢٠٠٢ ,ICTSD-UNCTAD).
بهره برداری معمول از حق اختراع: علی الاصول معنی بهره برداری معمول از حق اختراع ١را بایستی در چهارچوب فعالیت های تجاری و در قالب یکی از حقوق پنج گانه مندج در ماده ٢٨ موافقت نامه تریپس یعنی حق ساخت ،فروش،عرضه ،استفاده و واردات تفسیر کرد که به موجب آن دارنده از حقوق انحصاری خود برای کسب درآمدهای اقتصادی استفاده می کند.
درمورد معیار اول یعنی موارد خاص معین ٣ هیأت اظهار داشت که عبارت معین به این معنی است که استثناء بایستی مشخصا معین و معلوم باشد اما به هرحال لازم نیست که صریحا هر وضعیت احتمالی که استثناء درموردآن قابل اعمال است مشخص باشد و عبارت خاص از نظرهیأت اشاره ضمنی به مفهوم مضیق و محدود هم از لحاظ کیفی و هم به لحاظ کمی دارد و باتوجه به اینکه استثناء اشاره شده در قضیه مذکور به لحاظ کمی درصد بالایی را شامل می شود آن را مورد خاص نمی داند ( Case No WT/DS١٦٠٢٠٠١) .
R, (2004), Intellectual property, sweet and Maxwell, 4th Ed _ Carlos Correa, (2004), Intellectual property and International Trade, kluwer Law, London, _ Christopher Carrison , (2006), "Exception to patent in developing countries", UNCTAD-ICTSD publication, paper No 17, Alan Sykes, (2002), "TRIPS, Pharmaceuticals, Developing Countries, and the Doha ", 3 Chicago Journal of International Law, vol3.