چکیده:
تاثر العلم بالاسس المیتافیزیقیة تعد من القضایا الاساسیة فی فلسفه العلم و لها صلة وثیقة بمسألة أسلمة العلوم. یسعی المقال الحالی أعتمادا علی وجهات نظر فلاسفه العلم الجدد أمثال بوبر، لاکاتوش، کوهن و برت و استلهاما بأراء السید حسین نصر حول ارتکاز العلوم الاسلامیة علی أصول الدین الاسلامی للتعرف علی بعض المبادی و الاسس المستلهمة من القران فی دراسة علم الجغرافیة کنموذج. نظرا لکثرة المصادر الجغرافیة الملحوظة فی مضمار الحضارة الاسلامیة فقد تم استقصاء ثلاث کتب هی صورة الأرض، معجم البلدان و تقویم البلدان فی هذا المقال. أضافة الی نظرة القران الخاصة تجاه فائدة العلم الذی أثر علی الاداء الدینی و الاجتماعی لعلم الجغرافیة، فانه یبدو أن هذه التعالیم کانت قد آثرت ایضا علی علم الجغرافیه و هی: سلسلة مراتب الوجود السبعة، صلة الجغرافیة بالتاریخ و وجه أخذ العبرة منها، الاماکن المقدسة المذکورة فی القران و العناصر الجغرافیه العالمیة القرآنیة أمثال الماء، النباتات، الحیوانات، الجبال و الطرق.
خلاصه ماشینی:
"سؤالاتی که این تحقیق در پی پاسخ به آنها است عبارتند از: نحوه سکونت قبایل مکه قبل از ظهور اسلام چگونه بوده است؟ فرضیه: به نظر میرسد، قبل از قصی بن کلاب در مکه و حتی در میان دره اصلی (بطحاء) سکونت دائمی وجود نداشت و هر گروه و قبیله در گوشه و کناری از وادی به شکل پراکنده و غیر متداخل (وبری) زندگی میکردند.
یعقوبی مینویسد: «پس قصی امور خانه خدا و مکه را به دست گرفت و قبائل قریش را جمع کرد و دستور داد تا در ابطح (درهای که بیتالحرام در آن واقع است) ساکن شوند و این در حالی بود که بسیاری از آنها در درهها و بالای کوهها بودند.
بنابر گزارش ازرقی در زمان قصی، مردم مکه [قریش] همچون نیاکان خود از آب آبگیرهای کوه و چاههایی که در بیرون مکه بود استفاده میکردند و این وضع تا زمان نوادگان قصی ادامه داشت، تا اینکه شماره ساکنان آنجا زیاد، آب برای آنها کم و زندگی دشوار شد و مردم در مکه به سختی گرفتار بیآبی و تشنگی شدند.
4 با وجود این، این سؤال مطرح میشود که مگر تعداد و جمعیت قریش به چه اندازهای رسیده که مکه جوابگوی آب و حتی در دوره هاشم بن عبد مناف آذوقه ساکنان آنجا نبوده است؟ اصولا آیا امکان برآورد جمعیت مکه در دوره قبل از ظهور اسلام (از زمان قصی تا بعثت رسول خدا| وجود دارد؟ برای پاسخ به این سؤال تنها چاره و راه حل مراجعه به کتب انساب و تبار شناسی است."