چکیده:
هرگاه پزوهش کنندگان تاریخ دوره ساسانی برای تحفیق دربارة ادبیات این دوره» منابع تحقیق خود را به
همان آثار معدود و محدودی که به زبان پهلوی ا زآن دوره .یا از دوره های نزدیک به آن در دست است
منحصرکنند و از یکی از منابع مهم تحقیق در این زمینه» یعنی ادبیات عربی عصر عباسی که قسمتی از
آن تحوّل یافتة همان ادبیات دوره ساسانی استء غفلت ورزند هرگز توفیق نخواهند یافت که چهرة واقعی
ادبیات دورة ساسانی را چنا ن که باید ترسیم کنند وآن .را چنا نکه.بوده بشناسند و بشناسانند. زیرا بدون
تردیده یکی از مهمترین منابع برای جستجو و تحفیق در ادبیات دورة ساسانی, همین عربی دور
عباسی است که از خلا لآن نه تنها می توان تا حی با کیفیّت و انواع و رشته های مختلف ادبیات دور
ساسانی آشنا گردیده بلکه همچنین می توا ن با دقت و موشکافی بیشتر و با ضرف وفت و
ارزنده ای از ادبیات آن دوره را هم لاافل در ترجمه عربی آنها به دست آورد.
این مقاله ضمن اشاره به اثر نافذ و مستفیم آثار فرهنگی و علمی و ادبی عهد ساسانی در ادبیات عربی و
معرّفی نمونه های بارز و شاخص منابع مهم و معتبر در زبان عربی» کوشیده است راه شناخت تاریخ ادبیات دوره ساسانی را از خلال همین منابع باز نماید
خلاصه ماشینی:
(زرین کوب :٣٦) این مطلب درست است که در حـوادث قـرن نخسـتین اسـلامی بسیاری از آثار علمی و فرهنگی ایران از میان رفت ، اما قسمت زیادی از آن آثار و نوشته ها پس از آن حوادث در خاندانهای کهن و برخی مراکز علمی و مذهبی ایران باقی ماند کـه بسـیاری از آن آثار و مؤلفات در قرون اولیۀ اسلامی به زبان عربی ترجمه شد و در زبـان عربـی و فرهنـگ اسلامی راه یافت و از آسیب دوران مصون ماند؛ دیگر علت را اینگونه گفته اند که در ایران پیش از اسلام ، سنت به کتابت در آوردن آثار دینی و ادبی چندان معمول نبوده اسـت ؛ بطوریکـه ایـن آثار قرنها سینه به سینه حفظ می شده است .
تعداد کتب و آثـار علمـی و ادبـی ایرانی که به زبان عربی ترجمه شده ، به درستی معلوم نیست و آن مقدار که نامی و خبری از آنها دردست است ، از صد کتاب و رساله متجاوز است ؛ چنانکه یاقوت در شرح حال محمد بـن خلـف بن مرزبان می نویسد که او یکی از مترجمان کتابهای فارسی به عربـی بـوده و بـیش از پنجـاه ترجمه داشته ، در صورتیکه از تمام این ترجمه ها جز نام یک کتاب را بیشتر نمـی دانـیم کـه آن هم به روایت بروکلمن ( ج ٣ :١٠٤) ترجمۀ تاریخ اسکندر است و این خود شاهدی است بر ایـن که مترجمان زیادی بوده اند که از آنها اطلاعی مبهم و ناقص به مارسیده است .