Abstract:
گفتمان انقلاب اسلامی با اتکاء به الگوهایی چون فاطمه(س) و زینب(س) پشتوانه مهمی برای حضور مؤثر زنان در جامعه ایران بودهاست. در این میان طیفی از زنان مذهبی که کنشگرانی فعال هستند، بیش از دیگران در روند هویتیابی خود از این دو الگو پیروی کردهاند. سوژههایی که در پژوهش کیفی حاضر به صورت هدفمند انتخاب شدند، کسانی هستند که در میدان اربعین هم حضوری کنشگرانه دارند. آنها عزم جدی برای تأسی نمودن به الگوی هویتی زن شیعه دارند، با این حال عدم شناخت کافی نسبت به این الگو، مانع از تحقق آن شدهاست. نتایج این پژوهش نشان میدهد که اگرچه فضای مناسکی اربعین بستری مناسب برای پیوند روحی سوژهها با زینب(س) -به عنوان یکی از الگوهای هویتی زن شیعه- است، با این حال صرف حضور، بدون داشتن دغدغه کافی برای شناخت این الگو، رهآوردی هویتی برای سوژههای حاضر در میدان اربعین نخواهد داشت.
The discourse of the Islamic Revolution of Iran has since taken ample inspiration from Hz. Fatimah al-Zahra and Hz. Zaynab as role-models who withstood against all hardships. As such, Shii ladies continue this trend, extending it to Ashura and Arbaeen where perseverance plays a tremendous part. There remains however a serious alert in that Shii Muslims' level of knowledge must be raised with regard to such high personalities. Clearly, more knowledge leads to more positive influence.
Machine summary:
نگاهی به حضور فعال و تعیین کننده سوژههای زن مسلمان معاصر در به ثمر رسیدن جنبشهای فکری، اجتماعی و سیاسی برخی از جوامع اسلامی مانند مصر، یمن و انقلاب اسلامی در ایران نشان داده است میراث شیعی که اشاره شد، هنوز زنده و پویاست و به پشتوانه آن برای زن مسلمان و شیعه راهی مستقل از فمینیسم وجود دارد و آن تلاش برای نزدیک شدن و تعامل با الگوهای هویتی زنانه در تاریخ تشیع یعنی؛ فاطمه و زینب است که در زیست الهی-معنوی و اجتماعی-سیاسیشان، سوژههایی فعال و سرآمد و الگوی زنان هم عصر خود بودهاند.
در این میان به نظر میرسد که میدان اربعین یکی از بسترهای مساعد برای نزدیک شدن زنان به این الگوهای هویتی زنانه شیعی است؛ چرا که در این فضای مناسکی، طبیعتا انسان به لحاظ روحی بیشترین تأثیرات معنوی را دریافت و درونی میسازد ضمن اینکه چنین تجربهای برای فرد زائر در جمع رخ میدهد؛ یعنی شرایطی که بیشترین ایدهآل سازیها آموخته میشود (دورکیم، 1383: 584).
نوشتار حاضر در تلاش است ابتدا شاخصههای هویتی این طیف از زنان زائر با توجه به سبک زندگی، باورها، نگرشها و نیز تعاملات اجتماعی _ فرهنگیشان معرفی و سپس تفسیری که خود این سوژهها از چگونگی تأسی به الگوی هویتی زن شیعه دارند، ارائه دهد.
این طیف از زنان در فضای مناسکی اربعین، هم به مثابه سوژههای فعال مؤمن و با هدف تبلیغ فرهنگ دینی شرکت میکنند؛ چرا که مناسک نقشی کلیدی در ادراک هویتی اقشار مختلف اجتماعی دارد و عرصهای برای پیوند میان اعتقادات و رفتارها و برساخت امر دینی است.