Abstract:
سابقه و هدف: تا به حال پژوهش مستقلی دربارۀ جمال و زیباییهای قرآن انجام نشده است. با عنایت به حلقههای مفقوده در مبادی نظری پژوهشهای پژوهشگران تجربی دربارۀ قرائت و استماع آیات قرآنی، هدف این پژوهش پیشنهاد و معرفی روششناسی خاص در پژوهشها و آزمایشهای میانرشتهای با موضوعیت هنر و زیباییهای قرآن کریم بود.
روش کار: پژوهش حاضر با بهکارگیری تلفیقی از روشهای تحلیل محتوای متون و روشهای تفسیری برخی آیات سورۀ انسان پدید آمده است. روش این پژوهش کتابخانهای-تحلیلی است. به این صورت که دادهها و اطلاعات از منابع مختلف مانند کتب و مقالات موجود جمعآوری و پس از تحلیل و بررسی زیباییشناختی و مقایسۀ بین متون مشابه و پیبردن به برخی ظرائف و لطائف متنی و محتوایی استفاده شد. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات به فراخور مباحث مطرحشده، روش متن به متن یا بینامتنی و استفاده از نکات صنعت بیان و بدیع و مباحث قدیم و جدید ادبی است. در این مقاله تلاش شده است تا گوشهای از جمال ساختاری و ادبی سورۀ انسان در سه زیرشاخۀ «نحوی»، «بلاغی» و «هندسی» نشان داده شود. مولفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکردهاند.
یافتهها: بررسیها نشان میدهد که روشهای نوین تجربی این قابلیت را دارند تا در بسط نظری هستۀ مرکزی دین یعنی کتاب و سنت، در چارچوب و به واسطۀ علوم اسلامی (جهت دوری از رویکردهای آزادیخواهانه و رویکردهای افراطی) استفاده شوند. علاوهبراین، از طریق مطالعه و بررسیهای زیباییشناسانۀ قرآن بهویژه زیباییهای هندسی میتوان به شناخت روند و مراحل سیر کمالی انسان در بخشهای مختلف ازقبیل فرایندهای تربیتی، آموزشی، پژوهشی و هدایتگری مبتنی بر دریافتهای قرآنی نائل آمد.
نتیجهگیری: درنهایت، با بررسی مولفههای زیباییشناختی سورۀ انسان، جایگاه علوم اسلامی مرتبط با هنردرمانی روشن شد.
خلفیه البحث واهدافه: لم تجر حتی الان دراسه مستقله حول جمالیه القران الکریم. وبالنظر الی هذه الفجوه والحقلات المفقوده فی المبادي النظریه التی یعتمد علیها المحققون التجریبیون حول قراءه القران الکریم واستماع ایاته، تسعی هذه الدراسه لتقدیم اسالیب و مناهج خاصه، وبلوره اسلوب منهجی بین تخصصی تدرس من خلاله جمالیه القران الکریم و تاثیره الفنی والجمالی علی قاريه.
منهجیه البحث: المنهج الذی یعتمد علیه هذا البحث هو عباره عن مزیج من منهج تحلیل مضمون النصوص ومناهج تفسیر سوره الانسان. کما تعتمد هذه الدراسه المنهج الوصفی/التحلیلی. فقد جمعنا المعلومات من المصادر المختلفه مثل الکتب والمقالات و المصادر الاخری وبعد تحلیلها جمالیا ومقارنتها مع النصوص المماثله، رصدنا الجمالیات التی تتضمنها هذه السوره وتحلیل مضامینها من الناحیه الجمالیه. کما یقوم البحث علی جمع المعلومات وتحلیلها بالنظر الی طاقته ومقتضی حال المقال ومن هذا المنطلق یسعی البحث الی الدراسه التناصیه ومنهج التناص فی مقارنه النصوص المماثله ودراسه الصناعات الادبیه مثل البیان والبدیع والابحاث التراثیه والحدیثه فی دراسه النصوص الدینیه. کما تسعی هذه المقاله الی بلوره جانب من الجمالیه النصیه فی القران الکریم والصیاغه الادبیه من ناحیه النحو، البلاغه، والهندسه النصیه والبنیه النصیه التی تحظی بها نصوص القران الکریم. فان مولفی البحث لم یشیروا الی ای تضارب فی المصالح.
المعطیات: تشیر الدراسات الی ان المناهج التجریبیه الحدیثه قادره علی الاستفاده من العلوم الاسلامیه (ورفض الاتجاهات اللیبرالیه والتوجهات المتطرفه) فی بسط وتبلیغ الدین ونواته الاساسیه وهی الکتاب والسنه الشریفه.
الاستنتاج: من خلال دراسه المکونات الجمالیه لنص سوره الانسان؛ تم ایضاح موضع العلوم الاسلامیه فی منهج العلاج بالفن والاستفاده من النصوص الدینیه فی العلاج بالفن.
Background and Objective: So far, no independent study has been conducted on the beauty and aesthetic aspects of the Qur'an. Considering the gap in the theoretical foundations of the experimental researchers about the recitation of and listening to the Qur'anic verses, the present study attempted to present and introduce a particular method to be used in the interdisciplinary studies and experiments with a focus on the art and beauties of the Holy Qur'an.
Methods: The present study used a combination of content analysis and interpretation methods for analyzing some of the verses of chapter ‘Insan’ of the Qur'an. This study is library-based analytical. Accordingly, the required data were collected using different sources including books and articles and after aesthetic analysis and comparison of the similar texts, the textual and content beauty and delicacy was examined. Depending on the topic being discussed, the text-to-text or inter-textual method was used for data analysis and the expression and novelty techniques and old and new discussions were also drawn on for analysis. In the present article, an attempt was made to show a small part of the structural and literal beauty of Chapter ‘Insan’ under three subcategories of ‘syntax, ‘eloquence’ and ‘geometry’. The authors reported no conflict of interests in this study.
Results: The results of analysis show that the modern experimental methods can be used for theoretical expansion of the central core of religion, i.e. the Holy Book and the Prophet’s tradition, in the framework of and using Islamic sciences to avoid the liberal and extremist approaches. By aesthetic examination of the Qur'an particularly its geometric beauties, the developmental trend of human being in different aspects including training, education, research and guidance can be understood based on the Qur'an.
Conclusion: Finally, by examining the aesthetic elements of the chapter ‘Insan’, the position of Islamic sciences in relation to art therapy was clarified.