Abstract:
از نگاه جرمشناسی اجرای علنی مجازات دارای آثار و پیامدهای مثبت زیادی است و اجرای غیرعلنی مجازات تنها نظریۀ برگزیده در جرمشناسی نیست. اسلام نیز با اجرای علنی مجازات موافق است چه اینکه طبق آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام قابل اثبات است؛ اما باید توجه داشت که بین اجرای علنی مجازات و مجازات در ملاعام تفاوت است. با این وجود، تحقیر مجرم و مخدوش شدن کرامت او، لازمۀ مجازات و جزای ناقضان هنجارهای اجتماعی است. ماهیت هر نوع مجازاتی خصیصۀ رسواکنندگی دارد و این رسوایی و تحقیر به دلیل ارتکاب جرم است که به دنبال آن، سرزنش عمومی را در پی دارد. کرامت انسانی هر فرد مادامیکه به انسانیت ملزم باشد مخدوش نمیشود و مرتکب جرم نشود. تغییر تدریجی در سیاست جنایی کشور، از اجرا مجازات در ملاعام به مجازات علنی محدود، نتیجه کاربست اندیشه و بررسی نتایج حاصله از آن و فهم دقیقتر از نیت شارع بوده است و در حقیقت اجتناب قانونگذار از اجرای مجازات در ملاعام بصورت گسترده توسط قضات و رویکردی حداقلی به اجرای علنی مجازات، به منظور پرهیز از حواشی رسانهای و معضلات بینالمللی و حقوق بشری بوده است.
Machine summary:
بررسی دیدگاهها در مورد اجرای علنی مجازات امروزه بسیاری این مسئله را مفروض میانگارند که در سیاست جنایی، باید رعایت حقوق بشر، ازجمله شأن و کرامت انسانی مورد توجه قرار گیرد، همچنان که در مقدمۀ اعلامیۀ حقوق بشر مقرر شده است: «کسی را نباید شکنجه کرد و یا تحت مجازات و یا رفتارهای غیرانسانی و خوارکننده قرارداد»؛ امّا چنین فرضی بهطور مطلق، درست نیست، هرچند برخی از جرمشناسان معتقدند که مجازات باید به طور غیرعلنی و در محوطه زندان و دور از انظار عمومی انجام شود تا علاوه بر اینکه افراد جامعه این نوع صحنههای خشونتآمیز را تماشا نکنند، موجب تحقیر و هتک کرامت مجرم نیز نشود؛ اما در مقابل نیز، برخی دیگر اجرای علنی مجازات را توصیه میکنند و مدعی هستند تنها در این صورت میتوان امیدوار بود که هدف ارعابی مجازات و اطمینان و حس عدالت در مورد نسبت به قطعیت اجرای مجازات، تأمین شود وگرنه مجازات نتیجهای نخواهد داشت.
اینکه آیا اجرای علنی مجازات که سبب تحقیر بزهکار میشود؛ با کرامت انسانی مخالف نیست؟ باید گفت که در یک بررسی همه جانبه، احکام اسلام در امر جرائم و مجازات مشخص میشود که این مجازات، براساس فطرت بشر و متناسب با مقتضیات فطری اوست؛ انسان، ذاتاً همواره از ضرر و نیستی گریزان است و در برابر هر آسیبی عکسالعمل او، دفاع است؛ و از طرفی، بنا به انگیزۀ حب ذات، خواهان محبوبیت و مورد تأیید بودن دیگران است؛ و این خود، وسیلهای برای تنظیم رفتار اجتماعی افراد است بهطوریکه اعمال و کردار خود را مطابق برآیند نظر دیگران تنظیم نمایند و منتظر قضاوت آنان باقی میمانند و هر آنچه موجب مخالفت و بیمقداری آنان در نظر عرف باشد، برایشان غیرقابل قبول است.