Abstract:
دوره ناصری را بسیاری سرآغاز دوران جدید در تاریخ ایران می دانند؛ دوره ای که از آن، به
دوره تقابل سنت و مدرنیته هم نام برده اند. دراین میان، در کنار تمامی تحولات سیاس ی،
اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زمینه ساز این دوران جدید نمی توان از نقش اقتصادی زنان
غافل شد. نقشی که علاوه بر زمینه سازی تحولات نوین در ایران توانست برای نخستین
بار زن را به بیرون آمدن از فضای حرمسرای سلاطین و خانه خود تشویق نموده و به
اناوا، تحقیر و در حاشیه بودنش پایان دهد و پابه پای مردان در فعالیت های اجتماعی
جامعه سهیم کند. حیات اجتماعی زنان در آن دوره، مقدمه ای برای حضور فعالانه در
عرصه های اجتماعی به ویژه امور سیاسی مانند مشارکت آنان در انقلاب مشروطه و سایر
تحولات سیاسی و فرهنگی بعد از آن گردید. سهیم بودن در فعالیت اقتصادی جامع ه
نقش مهمی به عنصر زن در تاریخ معاصر داد و هویت جدیدی را برای او ترسیم کرد. در
این مقاله سعی شده با توجه به موضوع مورد نظر با روش توصیفی باتوجه به کمبود منابع
در مورد اقتصاد زنان، بر اساس روش کتابخانه ای و اسنادی با نگاهی به انواع فعالیت زنان،
تولیدی و غیر تولیدی بودن مشاغل آنان، به این پرسش ها پاسخ دهد : 1. آی ا زنان در
اقتصاد دوره ناصرالدین شاه نقش داشتند؟ 2.عملکرد اقتصاد ی کدام دسته از زنان
شهری، روستایی و عشیره ای در اقتصاد این عصر پر رنگ تر بوده است؟ 3.آیا زنان درباری
و اشراف نیا در ساختار اقتصادی این دوره نقشی داشتند؟ در پاسخ به سوالات پژوهش
می توان اظهار داشت که زنان به عنوان نیمی از جامعه انسانی ایران عصرناصری در پروسه
اقتصادی نقشی همچون مردان و چه بسا فراتر از آنان را برعهده داشتند و در این پروسه
زنان روستایی و عشایری نقش بیشتری ایفا می کردند؛ از آن سو زنان درباری و اشراف در
مشاغل تولیدی و غیرتولیدی نقشی نداشتند و فقط دارای مستغلات و منابع مالی بودند.
The Naseri period is considered by many to be the beginning of the new era in Iranian history: the period of confrontation between tradition and modernity. In addition, along with all political, social... developments, cannot be neglected the economic role of women. a role that, in addition to grounding new developments in Iran, for the first time was able to encourages woman to come out, and participate in the social activities of society along with men. The social life of women in that period became a prelude to participation in social spheres, especially political affairs, such as their participation in the Constitutional Revolution and other political and cultural developments and beyond. In this study, has been tried to answer questions in a descriptive method, based on library and documentary sources. Did women play a role in the economy of the Naseri period? Which group of urban, rural and tribal women had a bold economic performance in the economy of this period? Did court women and aristocrats also play a role in the economic structure of this period? The results of the research are as follows: women, as half of the human society of Iran at that time, played a role like men and even beyond them in the economic process; rural and nomadic women played a greater role in this process; on the other hand, court and aristocratic women had no role in productive or non-productive occupations, and they only had real estate and financial resources.
Machine summary:
آیا زنان درباری و اشراف نیز در ساختار اقتصادی این دوره نقشی داشتند؟ در پاسخ به سوالات پژوهش میتوان اظهار داشت که زنان به عنوان نیمی از جامعه انسانی ايرانِ عصرناصري در پروسه اقتصادي نقشي همچون مردان و چهبسا فراتر از آنان را برعهده داشتند و در این پروسه زنان روستایی و عشایری نقش بیشتری ایفا میکردند؛ از آنسو زنان درباری و اشراف در مشاغل تولیدی و غیرتولیدی نقشی نداشتند و فقط دارای مستغلات و منابع مالی بودند.
«ديولافوا» از چگونگي بافت گليم توسط زنان ايل درمنطقه فارس و مهارت آنها مينويسد: «زنان ايل در چادرهاي خود دستگاههاي براي بافت گليم داشتند كه بر روي زمين گسترده ميشد و بدون نمونه و نقشه كار ميكردند و راهنماي آنها فقط تعليمات خانوادگي بود كه از مادر به دختر به ارث رسيده بود.
در اسناد مجلس تحقيق مظالم كه مجموعهاي از شكايت مردم است به شكايت زنان روستاي سرپرست خانوار اشاره شده كه نشان از فعاليت زنان زحمتكش دارد كه با وجود مشكلات درصدد اداره زندگي و اموال خود بودند از آن جمله: زني از شاهرود سرپرست هفت صغير بود كه به امر دامپروري اشتغال داشت و از حمله تركمانان شكايت كرده بود.
طبق آمار دارالخلافه همسران شاه درمحلات تهران خانه داشتند ازجمله اين زنان كه نامشان آورده شده ميتوان به فخري خانم، امانگل، طوفانبيبي، منورخانم و گلينخانم كه منازل آنها درمحله دولت بود اشاره کرد (سعدونديان، اتحاديه، 1368: 382 ،363، 370،385،387).
آنها اغلب كليمي و بعضاً مسلمان بودند و به دليل اينكه جواهرات زيادي به همراه داشتند برادر يا شوهر يا پسرشان آنان را همراهي ميكردند، دلاله علاوه بر فروش جواهر، دخترها را نيز شوهر ميدادند (مونس الدوله، همان : 254-252).