Abstract:
هدف: امروزه هنرهای نمایشی جزء اصلیترین راههای ترویج ایدئولوژیها هستند. تولید اثر نمایشی از زندگی پیشوایان دینی یکی از مهمترین اهداف هنرمندان مسلمان میباشد؛ اما این کار با مسائل و مشکلاتی رودررو است. یکی از مهمترین مشکلات پیش رو، اقتباس از زندگی معصومین در متون نمایشی است. هدف از نگارش این مقاله مشخصکردن مجوزها و محدودیتهای این امر از منظر دین میباشد.روش: جمعآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و تحلیل و بررسی آن با شیوه توصیفی - تحلیلی خواهد بود.یافتهها: با بررسی قصهگویی و نمایش از منظر اسلام، دریافتیم که اسلام به صراحت درباره اینگونه هنرها نکتهای نگفته است؛ اما از مشی و شیوه عملی قرآن و ائمه میتوان به نوعی تأییدی ضمنی برای آن یافت؛ چراکه خداوند بارها از این مسئله (برای رساندن مفاهیم به بشر) استفاده کرده است. همچنین علاوهبر انواع اقتباس، تعاریفی برای مفاهیم افترا، هتک و عصمت یافتهایم.نتیجهگیری: اقتباس از زندگی معصومین در متون نمایشی، بذاته مشکلی ندارد؛ ولی نباید مترتب امر حرامی شود. برای این مسئله دو امر حرام قابل تصور است: افترا و هتک. در اقتباس وفادارانه، معمولاً در معرض این دو مسئله قرار نمیگیریم؛ اما در اقتباس آزاد و وامگیرانه، اگر نویسنده ادعای واقعیت کند، در معرض افترا قرار میگیرد و پس از افترا مسئله هتک بهوجود میآید. نگارنده در خلق داستان، باید مراقب باشد تا به شخصیتهای مقدس و معصومین توهین نکند. حتی اگر داستان غیرواقعی باشد، این توهین و هتک حرمت، از دیدگاه اسلام و تشیع غیرقابل بخشش است.
Purpose: Today, dramatic arts are one of the most important ways to promote ideologies. Producing a dramatic work about the lives of religious leaders is one of the main goals of Muslim artists, but this task faces many challenges. One of the most important challenges is adapting the lives of the Imams in dramatic texts. The purpose of this article is to identify the licenses and limitations of this matter from a religious perspective.Methodology: Data will be collected using library research method and analyzed descriptively and analytically.Findings: By examining storytelling and drama from an Islamic perspective, we have found that Islam has not explicitly stated anything about such arts, but through the practices and methods of the Qur'an and Imams, a kind of implicit confirmation can be inferred because God has repeatedly used this method to convey teachings to humanity. We have also found definitions for concepts such as blasphemy, insult, and sanctity in addition to various adaptations.Conclusion: Adapting the lives of the Imams in dramatic texts is not inherently problematic, but it should not lead to something forbidden. Two things are considered forbidden in this matter: blasphemy and insult. In faithful adaptation, we are usually not exposed to these two issues, but in free and borrowed adaptations, if the writer claims truthfulness, he or she is exposed to blasphemy and subsequently insult. The writer must be careful not to insult the sacred and holy characters, even if the story is fictional. From the Islamic and Shia point of view, this insult and violation of sanctity cannot be forgiven.
Machine summary:
یافتهها: با بررسی قصهگویی و نمایش از منظر اسلام، دریافتیم که اسلام به صراحت درباره اینگونه هنرها نکتهای نگفته است؛ اما از مشی و شیوه عملی قرآن و ائمه میتوان به نوعی تأییدی ضمنی برای آن یافت؛ چراکه خداوند بارها از این مسئله (برای رساندن مفاهیم به کارشناسی ارشد، دانشکده دین و رسانه، دانشگاه صداوسیما، قم، ایران، mhossein1992@yahoo.
ما در این مقاله درصدد هستیم که این مسئله را بهصورت دقیق بررسی کرده و نظر دقیق دین را نسبت به آن بیان کنیم تا یکبار برای همیشه به این سؤال پاسخ داده شود که در اقتباس ادبی از زندگی معصومین تا چه اندازه میتوان در داستان اصلی دخل و تصرف نمود؟ در صورت جواز، کدام دسته از این تغییرات صحیح هستند و چه ممنوعیتهایی (از منظر دین) در این امر وجود دارد؟ هدف از پاسخ به این سؤال این است که راه را بر هنرمند مسلمان باز کنیم تا با خیالی آسوده، سراغ مفاهیم دینی و داستانهای مرتبط با زندگی پیشوایان دینی رفته و تمرکز اصلی خود را روی میزان تأثیرگذاری کار خویش بگذارد.
2. اقتباس از منظر دینی اقتباس (adaption) در لغت بهمعنای فایده گرفتن و فراگرفتن دانش از کسی و همچنین نقلکردن و گرفتنِ مطلبی از کتاب یا روزنامه است (عمید، 1382: 205)؛ اما اقتباس در ادبیات با هدف تولید اثر هنری صورت میپذیرد؛ یعنی نویسنده از یک واقعه تاریخی یا اثر ادبی مستقل (اعم از داستان، رمان، ضربالمثل، شعر، فیلمنامه یا نمایشنامه) مواردی را برای تولید یک اثر ادبی جدید برداشت میکند.