Abstract:
این تحقیق با هدف شناسایی چالشهای آموزش اخلاق اسلامی به دانشآموزان در دورۀ ابتدایی انجام شد. رویکرد این پژوهش کیفی و روش موردِاستفاده تحلیل مضمون بود. مشارکتکنندگان بالقوۀ این پژوهش، همه معلمان و مربیان پرورشی دورۀ ابتدایی بودند که از بین آنها 10 نفر به روش نمونهگیری هدفمند از نوع معیار، در نقشِ مشارکتکننده انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمهساختاریافته بود. ابتدا پرسش کلیدیِ «چالشهای آموزش اخلاق اسلامی به دانشآموزان در دورۀ ابتدایی کدامند؟» مطرح شد و سپس برحسبِ پاسخهای دریافتی، پرسشهای بعدی نیز پرسیده شد. در این تحقیق، 4 مضمون فراگیر و 14 مضمون سازماندهنده درموردِ چالشهای آموزش اخلاق اسلامی به دانشآموزانِ دورۀ ابتدایی، شناسایی شد. برمبنای این مضامین، میتوان به این نتیجه دست یافت که وضعیت موجود آموزش اخلاق به دانشآموزانِ دورۀ ابتدایی از 4 منظر «محتوای آموزش اخلاق»، «دانش آموزش محتوای اخلاقی»، «فضای فیزیکی و جو عاطفی مدرسه» و «عدمهماهنگی و دوگانگی بین عناصر مختلف در آموزش اخلاق» آسیب و چالش دارند. شناسایی این چالشها میتواند به برنامهریزان آموزشوپرورش در برطرفکردن چالشها و موانع آموزش اخلاق اسلامی کمک کند.
This research was conducted with the aim of identifying the challenges of teaching Islamic ethics to students in the elementary school. The approach of this research was qualitative and the method used was thematic analysis. The potential participants of this research were all the teachers and educators of the elementary school, among whom 10 people were selected as participants by the purposeful criterion sampling method. The research tool was semi-structured interview. First, the key question, what are the challenges of teaching ethics to students in elementary school? asked and then according to the received answers, the following questions were also asked. In this research, 4 overarching themes and 14 organizing themes were identified regarding the challenges of teaching ethics to students in elementary school. Based on these themes, it can be concluded that the current situation of teaching ethics to students in elementary school, from 4 perspectives, "the content of ethical teaching ", "content teaching knowledge ", "the physical space and emotional atmosphere of the school" and “the inconsistency and duality between different elements in ethical teaching” have damages and challenges. Identifying these challenges can help education planners in solving the challenges and obstacles of ethics education.
Machine summary:
اگر بپذیریم یکی از شئون مهم و ارزشمند حیات انسان، شأن اخلاق اوست، مدرسه، براینمبنا، یکی از زمینههایی است که ناگزیر باید به توسعه و تعالی اخلاقی کودکان توجه زیادی کند؛ چراکه دورۀ کودکی مهمترین بخش زندگی است و تربیت کودک در این سن نقش پررنگی در بزرگسالی او دارد (حسنی، 1395).
ناهماهنگی چارچوب همسالان و دوستان با محیط آموزشی باتوجّهبه کافی نبودنِ توصیف مضامین (فراگیر، سازماندهنده و پایه)، بهتنهایی، برای دستیابی به درکی جامع از چالشهای آموزش اخلاق به کودکان در دورۀ ابتدایی، لازم است روابط بین این مضامین در قالب شبکۀ مضامین هم ترسیم شود (شکل1).
یکی از مشارکتکنندگان در این زمینه میگوید: معلمان از روشهای تدریس نوین برای آموزش اخلاق، استفاده نمیکنند و معمولاً از روش سخنرانی و روشهای تدریسی که دانشآموز منفعل است و معلم فعال، استفاده میکنند و این روشها تأثیر بسیار کم و موقتی دارند.
یکی از مشارکتکنندگان در این زمینه، میگوید: چالش دیگر این است که معلم حالا خودش در ظاهر و باطن اخلاقیات را رعایت میکند؟ پایبند به انجام اعمال دینی است؟ اگر معلم خودش پایبند باشد، قطعاً دانشآموزان از معلم الگوپذیری خواهند داشت و حالا آموزش راحتتر و سریعتر انجام میشود، امّا اگر معلم خودش مسائل اخلاقی را رعایت نکند، پایبند نباشد، بین گفتار و رفتارش تفاوت زیادی باشد، دانشآموزان مطمئناً بهخوبی نمیتوانند این اخلاقیات را در خودشان درونی کنند.
یکی از مشارکتکنندگان در این زمینه، میگوید: ناهماهنگی اساسی در بحث آموزش اخلاق، بین مدرسه و سایر مؤسسات آموزشی، مثل مدارس ورزشی، وجود دارد؛ برای مثال، برخی از واژههایی که بهکار بردن آن در مدرسه ممنوع است، در آنجا، مربیان و دانشآموزان، بهراحتی، بهکار میبرند.