Abstract:
Sassanian seals and sealings were among the objects; used at all levels of society and administrative organizations of the Sassanian era, and thus they play a significant role in our understanding of various historical aspects of this period. The motifs carved on Sassanian seals indicate the beliefs and thoughts of their owners, among which are abstract geometric motifs, introduced under the title of monograms. There are different ideas regarding the meanings of these motifs; they are generally identified as indescribable symbols; but some consider them to be modified forms of the Pahlavi letters, which mysteriously contain the concept of an inscription at their core and are introduced under the title of the monogram. Seals containing these motifs, as Nishan seals, are sometimes seen with an inscription. The use of Nishans on pre-Islamic Iranian seals is rather complicated, and it may not be easy to understand the owner’s intention in using these motifs on their seals. In this article, an attempt is made to examine two seals kept in the Bu Ali Sina Museum in Hamedan. Through library studies and field research, the author attempts to read the inscriptions and find the relationship between the signs and the inscriptions around them while examining the seal designs.
مهرها و گلمهرهای ساسانی ازجمله اشیايی بودند که در تمامی سطوح جامعه و سازمانهای اداری عصر ساسانی کاربرد داشتند؛ از اینرو نقش بهسزایی در درک ما از جنبههای مختلف تاریخی این دوره دارند. درمیان نقوش کندهکاریشده روی مهرهای ساسانی که حاکی از باورها و اعتقادات صاحبان انها دارد، نقوش هندسی انتزاعی دیده میشود که نسبت به سایرین از پیچیدگی بیشتری برخوردارند. درباره معانی این نقوش اختلافنظر بسیار است. عموما انها بهعنوان نمادهای غیرقابلتعبیر شناساییشدهاند؛ با اینوجود برخی این نمادها را صورتهایی تغییریافته از خط پهلوی کتیبهای میدانند که بهگونهای رمزامیز مفهوم کتیبهای را در دل خود جایداده است و تحت عنوان «مونوگرام» که از در این پژوهش «نگاره نویس» خوانده میشود، معرفیشدهاند. مهرهای حاوی این نقوش که به مهرهای نشان معروفاند، گاهی همراه با کتیبه و گاهی تنها با نقش نگارهنویس یا نشان دیدهشدهاند. کاربرد نشانها برروی مهرهای ایران قبل از اسلام با کمی پیچیدگی همراه است و شاید بهسادگی نتوان با یک نگاه بهقصد حکاک این نشانها برروی مهرها پیبرد. استفاده از این نشانها در ایران باستان و در جامعهای که همگان قادر به خواندن و نوشتن نبودند بسیار حايز اهمیت بود. نظام پولی یونان باستان بهعنوان یکی از پیشگامان استفاده از تمغا و استفاده از این نشانها بر سکههای یونانی بر کاربرد تمغا در سکهها و مهرهای ایران بیتاثیر نبود؛ نظرات متفاوتی درباره این نشانها و ارتباط انها با کتیبه مهر و یا نام صاحب مهر وجود دارد. این جستار به بررسی دو مهر نشان که در موزه بوعلیسینای همدان نگهداری میشوند، میپردازد. نگارنده بر پایه مطالعات کتابخانهای و پژوهش میدانی خود سعیدارد ضمن بررسی نقوش مهر به خوانش کتیبهها و ارتباط میان نشانها و کتیبههای اطراف انها بپردازد.