Abstract:
یکی از شبهات مطرح در مورد قیام امام حسین علیه السّلام، بحث دربارۀ بعد حماسی قیام ایشان است. به اعتقاد برخی از افراد، عاشورا یک حماسه نیست؛ بلکه ساخته و پرداخته حکومت شیعهمذهب صفویه است. در این مقاله این شبهه بررسی و این نتیجه حاصل شده که مسئلۀ عاشورا و بعد پررنگ حماسی آن، ارتباطی به دوران صفویه و تلاش عالمان این دوره برای احیاء مراسم عزاداری امام حسین علیه السّلام ندارد. در دوران صفویه تحولی در سبک عزاداری شکل پذیرفت و رسوم جدیدی به این آیین حماسی اضافه شد. برپایی مراسم عزای حسینی به زمان حضور ائمه علیهم السّلام بر میگردد و سیرۀ این بزرگواران اقامۀ مجلس عزای حسینی بوده است. از این گذشته باید گفت که قیام امام و یاران با وفایش، خود یک حماسۀ بزرگ بود و تمام نشانههای یک حماسه را نیز به همراه داشت نظیر شجاعت، صلابت، جنگاوری و رجزخوانی. ازاینرو نمیتوان برای صفویه، نقش محوری در حماسی جلوه دادن قیام عاشورا قائل شد؛ زیرا قیام عاشورا در بطن خود همۀ عناصر حماسه را به همراه دارد. نقش صفویه تنها تحول در سبک عزاداری ارزیابی میشود.
Machine summary:
بازشناسی عناصر حماسۀ دینی در حادثۀ عاشورا با تأکید بر نقش صفویه علیاکبر عالمیان چکیده یکی از شبهات مطرح در مورد قیام امام حسین×، بحث دربارة بعد حماسی قیام ایشان است.
در این مقاله این شبهه بررسی و این نتیجه حاصل شده که مسئلۀ عاشورا و بعد پررنگ حماسی آن، ارتباطی به دوران صفویه و تلاش عالمان این دوره برای احیاء مراسم عزاداری امام حسین× ندارد.
از این گذشته باید گفت که قیام امام و یاران با وفایش، خود یک حماسۀ بزرگ بود و تمام نشانههای یک حماسه را نیز به همراه داشت نظیر شجاعت، صلابت، جنگاوری و رجزخوانی.
در جنگاوری، دلاوری، صلابت و شجاعت حضرت که یکی از اصلیترین مولفه و ویژگیهای حماسه است نیز میتوان این حماسهآفرینی را دید سیدبنطاووس(متوفای 664ق) به نقل از یکی از شاهدان ماجرای عاشورا مینویسد: «به خدا سوگند هیچ محاصرهشدهای را که همۀ فرزندان و خاندان و یارانش کشته شده باشند، شجاعتر و دلیرتر از امام حسین× ندیدم؛ درحالیکه سربازان ابنسعد به او حمله میکردند، چنان با شمشیر بر آنها هجوم میبرد که همچون گوسفندانی که گرگ به آنها حمله کرده باشد از مقابلش میگریختند.
تاریخ عزاداری امام حسین× در عصر صفویه همانگونهکه گفته شد، اقامۀ عزای حسینی به زمان ائمۀ طاهرین^ برمیگردد و در ایران نیز حاکمان آلبویه به این امر اهتمام فراوانی میورزیدند.
در این میان نقش علما در اقامۀ عزای حسینی در عصر صفویه نیز چشمگیر بوده است.