Abstract:
در روند گرایش ایرانیان به تشیع» عوامل و بسترهای مختلف معرفتی» پیشینة فرهنگی و
تاریخی و عوامل فرهنگی و تمدنی بیرونی قابل بررسی و تحلیل میباشد. لیکن همه
عوامل, به نوعی تحت تاثیر عوامل درونی شیعهگرایی مردم ایران میباشد. از جمله عوامل
و موّلفههای مهم آغازین را باید در اثر گذاری رفتار امیرمومنان #9 و محبت متقابل
اهلبیت علیهم السلام و ایرانیان مورد توجه قرار داد. عوامل دیگری همچون مهاجرت سادات و
فرزندان و منسوبین اهلبیت علیهم السلام و هجرت تاریخی امام رضا علیه السلام و حضرتمعصومه
علیها السلام، برنامههای فرهنگی, نقش علمای شیعه و گرایشهای همدلانۀ علمای اهلسنت در
برخی دورهها پیش از استقرار حکومت صفویان؛ از جمله موّلفههای موّثر بر شیعهگرایی
ایرا انیان بوده است.
Machine summary:
اگر این مفروض درست باشد که ایرانیان براساس شالودههای فکری اندیشههای باستانی مذهب شیعه را ساخته باشند؛ باید تشیع از مرزهای ایران به جای دیگر سرایت نکرده باشد، به ویژه در مناطقی که اسلام اهلسنت در آن مستقر بوده است؛ همچون مدینه (بیرونی، 1380، ص420 و ابنفرحون، [بیتا]، ص159)، قطیف، طائف، آفریقا، شامات، عراق و دیگر مناطق دنیا و سرزمینهای اسلامی عربزبان (سباعی،1420 ق، ص95ـ 184)؛ گستردگی جغرافیایی و اصالت و دیرینگی وجود تشیع در این مناطق، زندهترین گواه است بر رد این ادعا که اعتقاد به امامتِ برگزیدگانی از اهلبیت( و تشیع ایرانیان، ساخته و پرداختۀ ذهنیت باستانی آنان است.
لذا میتوان گفت تأثیر حضور موالی و تشیع و علاقهمندی آنان به اهلبیت( از عوامل مبنایی بوده است که باید در روند شیعه شدن ایرانیان به آن توجه بیشتری کرد.
روش آن حضرت نیز قابل توجّه است: امام با گریههای مداومی كه بر امامحسین( داشت، احساسات حسینی و ضد اموی را به آنها منتقل میكرد و در آزادی بردگان از موالی نیز نقش داشت (جعفریان،1380، ص127 ـ 128) نتیجه این سیاست، آن شد كه هم خود موالی، به تشیع گرایش پیدا كنند و هم آن را با منش و رفتار و زهد و مظلومیت، به دیگر شهرها و بلاد اسلامی دیگر، مانند ایران منتقل كنند (همان، ص85 ـ 98) در کنار همۀ ائمه، موالی حضور داشتند تا زمان امامهادی( که حتی جمعی از یاران حضرت، از موالی بودند (کلینی، 1363، ج1، ص325).